त्वचेवर दिसणारे काळपट डाग म्हणजेच डार्क स्पॉट्स ही सौंदर्याशी संबंधित मोठी समस्या मानली जाते. चेहरा, हात आणि खांद्यांवर दिसणारे हे छोटे तपकिरी ठिपके बहुतेक वेळा harmlessअसतात आणि त्यांचा संबंध सूर्यकिरणांमुळे होणाऱ्या अल्ट्राव्हायलेट रेडिएशनशी असतो. मात्र अलीकडील संशोधनातून असे आढळले की, त्वचेवरील पिगमेंटेशनमुळे होणारे बदल हे लिव्हरच्या आरोग्याशी संबंधित लक्षणे असू शकते.

लिव्हर हा शरीरातला एक अत्यंत महत्त्वाचा अवयव असून तो शरीरातले विषारी पदार्थ बाहेर टाकण्याचे काम करतो. तसेच पित्त तयार करणे ,हार्मोन्स आणि मेटाबॉलिझमच्या कार्यामध्ये लिव्हरचा सहभाग असतो. लिव्हर योग्य प्रकारे कार्य करत नसल्यास त्याचा परिणाम त्वचेवर दिसू लागतो.

सूर्यप्रकाशामुळे होणाऱ्या डागांव्यतिरिक्त, काही वेळा त्वचेवरची हायपरपिगमेंटेशन म्हणजेच जास्त काळेपणा लिव्हरच्या समस्यांचे संकेत असू शकतो. ही समस्या बऱ्याचदा हार्मोनल असंतुलन किंवा शरीरात विषारी पदार्थ साचल्यामुळे होते. संशोधनात असं आढळले आहे की, सिरोसिस किंवा हेपाटायटिससारख्या दीर्घकालीन असणाऱ्या लिव्हरच्या आजारामध्ये त्वचेवर जास्त प्रमाणात हायपरपिगमेंटेशन तयार होण्याची शक्यता असते.

वाढत्या वयामुळे येणारे डाग आणि लिव्हरमुळे येणारे डाग यातला फरक ओळखणे महत्त्वाचे आहे. वय वाढल्यामुळे येणारे डाग म्हणजे एज स्पॉट्स हे हळूहळू वाढतात आणि उष्णतेमुळे काळ्या झालेल्या भागांवर दिसतात. हे डाग साधे, सपाट आणि एकसमान तपकिरी रंगाचे असतात. मात्र लिव्हरशी संबंधित डार्क स्पॉट्स अचानक दिसू लागतात आणि रंगाने थोडे गडद राखाडी किंवा मातीसारखे दिसतात. हे डाग चेहरा, मान, तळहात, पायांच्या तळव्यांवर किंवा काही वेळा जीभेवरसुद्धा दिसू शकतात.

लिव्हर हार्मोन्सच्या मेटाबॉलिझममध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते. जेव्हा लिव्हर योग्य प्रकारे काम करत नाही तेव्हा शरीराचं हार्मोनल संतुलन बिघडतं. त्यामुळे मेलानोसाइट्स नावाच्या पेशींना जास्त प्रमाणात उत्तेजित करतात आणि त्यामुळे त्वचा काळवंडते. त्यामुळेच काही लोकांच्या चेहऱ्यावर किंवा हातांवर जास्त काळे ठिपके दिसतात.

लिव्हर कमकुवत झाल्यामुळे शरीरातील विषारी व्यवस्थित गाळले जात नाहीत. यामुळे शरीरात ऑक्सिडेटिव्ह स्ट्रेस निर्माण होतो. त्यामुळे पेशींचे नुकसान होते आणि मेलानोसाइट्स सक्रिय होतात. त्यामुळे काही वेळा हे डाग शरीराच्या अनपेक्षित भागांवरही दिसू लागतात.

टीप: या लक्षणांचा सामना करत असल्यास त्वरित वैद्यकीय सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे. लिव्हर फंक्शन टेस्ट्सच्या माध्यमातून लिव्हरची कार्यक्षमता तपासली जाऊ शकते.