Pigeons Affect Lungs Health :

घराच्या खिडकीवर, पत्र्यांवर, मोकळे मैदान, गच्ची यांसारख्या अनेक ठिकांणी कबुतरांचे वास्तव्य आपल्याला पाहायला मिळते. कबुतर हा पाळीव पक्षी असला तरी त्याच्यामुळे आरोग्याला हानी पोहोचते असे डॉक्टरांनी मत मांडले आहे.

पिंपरी पुण्यातील डीपीयू सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे फुफ्फुस प्रत्यारोपण व श्वसन विकार तज्ञ डॉ. राहुल केंद्रे म्हणतात की, कबुतरांपासून मानवी आरोग्याला विविध आजारांचा धोका होऊ शकतो. मानवाचे कबुतरांशी अगदी जवळचे नाते आहे. मात्र तुम्ही देखील कबुतर पाळत असाल तर फुफ्फुसांचे विकार जडू शकतात. तसेच श्वास घेण्यास त्रास होतो अशी माहिती समोर आली आहे. जाणून घेऊया आरोग्यावर (Health) कसा परिणाम होतो.

1. कबुतरांमुळे आरोग्यावर होणारे परिणाम

1. श्वासोच्छवासाच्या समस्या:

कबुतराची विष्ठा आणि सूक्ष्म पिसांमधून धूळ किंवा कण श्वासोच्छवासाद्वारे फुफ्फुसामध्ये गेल्याने श्वासोच्छवासाच्या समस्या उद्भवू शकतात, विशेषत: ज्यांना अस्थमा किंवा ऍलर्जी असलेल्या रुग्णांना त्याचा अधिक त्रास होऊ शकतो.

2. संक्रमण:

कबुतराच्या विष्ठेच्या संपर्कात आल्यास संसर्ग होऊ शकतो, विशेषत: जर विष्ठा उघड्या जखमा किंवा श्लेष्मल (संवेदनशील) त्वचेच्या (Skin) संपर्कात आल्यास जलद संक्रमण होऊ शकते.

3. अतिसंवेदनशील न्यूमोनायटिस:

कबुतराच्या विष्ठेच्या संपर्कात आल्याने अतिसंवेदनशीलता न्यूमोनिटिस (HP) म्हणून ओळखली जाणारी स्थिती निर्माण होऊ शकते. अतिसंवेदनशील न्यूमोनायटिस हा फुफ्फुसातील एक दाहक प्रतिसाद आहे जो पक्ष्यांच्या विष्ठेमध्ये आढळलेल्या सेंद्रिय धुळी कणांच्या वारंवार शासोच्छवासाद्वारे शरीरामध्ये घेतल्याने उद्भवतो.

जेव्हा कबुतराच्या विष्ठेला साफ करताना किंवा कोणत्याही कारणामुळे चिरडले गेल्याने त्याचे सूक्ष्म धुळीत रूपांतर होते तेव्हा ते धूळ कण हवेत उडू शकतात. या कणांमध्ये विविध बुरशीचे बीजाणू, जीवाणू आणि इतर सेंद्रिय पदार्थ असू शकतात जे शरीराला बाधा ठरू शकतात.

काही व्यक्तींमध्ये, या वायुजन्य कणांच्या वारंवार संपर्कात आल्याने अधिक प्रमाणात रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया निर्माण होऊ शकते. रोगप्रतिकारक प्रणाली या कणांना हानिकारक आक्रमणकर्ते म्हणून ओळखते आणि फुफ्फुसांमध्ये दाहक प्रतिक्रिया वाढवण्यास सुरुवात करते.

अतिसंवेदनशीलता न्यूमोनिटिसची लक्षणे बदलू शकतात परंतु अनेकदा खोकला, श्वास लागणे, ताप आणि थकवा येणे यांचा समावेश असू शकतो. सतत संपर्कात राहिल्यास ही लक्षणे (Symptoms) कालांतराने मोठ्या प्रमाणात गंभीर होऊ शकतात.

कबुतराच्या विष्ठेचा सतत संपर्क चालू राहिल्यास, अतिसंवेदनशील न्यूमोनायटिस ही एक जुनाट स्थिती बनू शकते. क्रॉनिक एचपीमुळे फुफ्फुसांमध्ये डाग पडू शकतात (फायब्रोसिस), ज्यामुळे त्यांची योग्यरित्या कार्य करण्याची क्षमता बिघडते.

उपचारांमध्ये सामान्यत: व्यक्तीला संपर्कात येण्याचा स्त्रोतापासून दूर राहण्यास सांगणे, जळजळ आणि संसर्गाची लक्षणे कमी करण्यासाठी औषधांचा वापर करून आजार आटोक्यात आणला जातो. फुफ्फुसातील फायब्रोसिस विकसित झालेल्या गंभीर प्रकरणांमध्ये फुफ्फुस प्रत्यारोपणाची देखील आवश्यकता असू शकते.

2. कबुतरांपासून रोगांचा प्रसार:

1. जिवाणू संक्रमण:

कबुतराच्या विष्ठेमध्ये ई-कोली, साल्मोनेला आणि कॅम्पिलोबॅक्टर यांसारखे जीवाणू असतात, ज्यामुळे गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल समस्या उद्भवू शकतात.

2. बुरशीजन्य संसर्ग:

हिस्टोप्लाझ्मा कॅप्सूलॅटम सारखी बुरशी, कबुतराच्या विष्ठेमध्ये आढळते, जेव्हा त्यांचे बीजाणू शवसनाद्वारे शरीरामध्ये आत घेतले जातात तेव्हा श्वसनाचे संक्रमण होऊ शकते.

3. परजीवी संसर्ग:

कबुतराची पिसे आणि विष्ठेमध्ये पक्षांमध्ये आढळणारे किटाणू, पिसू आणि टिक्स यांसारखे परजीवी देखील असू शकतात, जे मानवांना रोग प्रसारित करू शकतात.

4. विशिष्ट रोगजनक किंवा ऍलर्जीक:

हिस्टोप्लाझ्मा कॅप्सूलॅटम: कबुतराच्या विष्ठेमध्ये आढळणारी बुरशी, यामुळे हिस्टोप्लाज्मोसिस, फुफ्फुसाचा संसर्ग होऊ शकतो.

5. क्रिप्टोकोकस निओफॉर्मन्स:

कबुतराच्या विष्ठेमध्ये आढळणारी आणखी एक बुरशी जी श्वसनाच्या समस्यांना कारणीभूत ठरू शकते, विशेषत: कमकुवत रोगप्रतिकारक प्रणाली असलेल्या व्यक्तींमध्ये.

6. कबुतरांची प्रथिने:

खोकला आणि घरघर यांसारख्या श्वसन लक्षणांसह ते ऍलर्जीक प्रतिक्रियांना चालना देऊ शकतात.

3. आरोग्यावर होणारे संभाव्य दीर्घकालीन प्रभाव:

कबुतराची पिसे आणि विष्ठा यांच्या सतत संपर्कात राहिल्याने श्वसनाची तीव्र स्थिती उद्भवू शकते, दमा वाढू शकतो किंवा क्रॉनिक ब्राँकायटिस आणि अतिसंवेदनशीलता न्यूमोनिटिस होऊ शकतो.

हे धोके लक्षात घेता, कबुतराच्या पिसांनी आणि विष्ठेमुळे दूषित झालेल्या भागाशी संपर्कात येताना सावधगिरी बाळगणे महत्त्वाचे आहे, जसे की संरक्षक उपकरणे घालणे, प्रभावित भाग योग्यरित्या स्वच्छ करणे आणि निर्जंतुक करणे आणि संपर्कामुळे आरोग्य समस्या उद्भवल्याचा संशय असल्यास वैद्यकीय मदत घेणे गरजेचे आहे. ज्या गृहनिर्माण सोसायट्यांमध्ये कबुतरांचा उपद्रव होत असेल तेथे कबुतरांच्या घरातील संपर्क टाळण्यासाठी खिडक्या आणि बाल्कनींवर पक्ष्यांची जाळी लावणे योग्य ठरेल.