नववर्ष २०२५ मध्ये प्रवेश करताना आरोग्य सुधारण्यासाठी पोषणाच्या महत्त्वाकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही. जीवनशैलीतील निवडींचा आरोग्यावर होणाऱ्या परिणामाबाबत जागरूकता वाढत आहे. प्रोटीन, ओमेगा-३, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे हे आवश्यक पोषक घटक अधिक महत्त्वाचे ठरत आहेत. बदलत्या जीवनशैली व चयापचय गरजांसाठी पोषणाकडे संतुलित आणि उद्देशपूर्ण दृष्टिकोनातून पाहण्याची गरज आहे. हा दृष्टिकोन केवळ निवड नसून, भावी आरोग्य आणि आनंदासाठी महत्त्वाची गुंतवणूक मानली जाते. सुदृढ जीवनासाठी पोषणाला प्राधान्य देणे आणि योग्य आहाराच्या सवयी अंगीकारणे ही काळाची गरज बनली आहे.
आज पोषण म्हणजे केवळ कॅलरी नियंत्रण नसून, शरीराच्या गरजा ओळखणे आणि ऊर्जेसाठी आवश्यक मॅक्रोन्युट्रिएंट्स व मायक्रोन्युट्रिएंट्स यांचे संतुलित संयोजन सुनिश्चित करणे महत्त्वाचे आहे. ॲबॉटच्या मेडिकल अँड सायंटिफिक अफेअर्स विभागाच्या संचालक डॉ. प्रीती ठाकोर यांनी सांगितले की, लोक खाण्याच्या सवयींकडे अधिक जागरूक होत आहेत, ज्यामुळे पोषण-संपन्न आहाराची मागणी वाढली आहे. आरोग्यदायी आहार पद्धतींना पाठिंबा देण्यासाठी ओरल न्यूट्रिशनल सप्लिमेंट्स (ओएनएस) महत्त्वपूर्ण ठरत आहेत. ओएनएस कुपोषण रोखण्यास मदत करू शकतात, विशेषतः कमी भूक असलेल्या, अतिरिक्त पोषण आवश्यक असलेल्या किंवा पोषण शोषणात अडथळा येणाऱ्या व्यक्तींसाठी उपयुक्त ठरतात. त्यामुळे पोषणातील तफावत भरून काढणे शक्य होते.
पोषण आणि सर्वसमावेशक पौष्टिक गरजा समजून घ्या
उत्तम आरोग्यासाठी योग्य पोषण आवश्यक आहे, परंतु त्याचा खरा अर्थ अद्याप स्पष्ट झालेला नाही. विविध आहार पद्धतींमध्ये वाढ होत आहे, जसे की वीगन, पॅलिओ, ग्‍लुटेन-मुक्त आणि किटो, ज्यामुळे योग्य आहार निवडणे कठीण होऊ शकते. तथापि, सर्व संशोधनांमध्ये एक गोष्ट कायम दिसून येते. संतुलित आहार कुटुंबांच्या आरोग्य आणि शारीरिक स्थितीला महत्त्वपूर्ण फायदा देतो. योग्य पोषणामुळे आपले आरोग्य चांगले राखता येते आणि जीवनशैली सुधारता येते. विविध आहार पद्धती असतानाही, एक संतुलित आणि पोषक आहार कुटुंबाच्या सर्वांगीण आरोग्याला उत्तम ठरतो, हे संशोधन सिद्ध करते.
व्यक्तीच्या जीवनातील विविध टप्प्यांमध्ये पौष्टिक गरजा बदलत असतात. उदाहरणार्थ, मुलांना वाढीसाठी विशिष्ट पोषण घटकांची आवश्यकता असते, तर प्रौढ व्यक्तींना स्नायू बळ आणि हाडांची घनता राखण्यासाठी योग्य आहार पाहिजे. वृद्ध व्यक्तींना स्नायूंच्या कमकुवतीपासून वाचवण्यासाठी अतिरिक्त प्रोटीन आणि मानसिक कार्यासाठी व्हिटॅमिन डी व बी१२ सारख्या पोषण घटकांची आवश्यकता असू शकते. प्रौढ व्यक्तींना आहारात एन्‍शुअर सारख्या पोषणपूर्ण उत्पादनांचा समावेश करून आवश्यक घटक मिळवता येतात, ज्यामुळे आरोग्य सुधारता येते. योग्य आहारविषयक निवडी करून व्यक्तीच्या आरोग्य गरजांची पूर्णता होऊ शकते, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
आरोग्य उत्तम राखण्यासाठी आहार संतुलित असावा लागतो, ज्यामध्ये विविध प्रकारचे आवश्यक पौष्टिक घटक समाविष्ट असावे. प्रौढ व्यक्तींच्या आहारात समाविष्ट असावयाचे प्रमुख पौष्टिक घटक खालीलप्रमाणे आहेत:
1. प्रोटीन : हे स्नायूबळ वाढवण्‍यास मदत करते आणि डाळ (मसूर), चणे, राजमा, पनीर, अंडी व चिकनमधून मिळू शकते.
2. कार्बोहायड्रेट्स: शरीराचे प्रमख ऊर्जा स्रोत असलेला हा पौष्टिक घटक भात, गव्‍हाची चपाती, पोहा, ओट्स व रताळे यांमधून मिळतो.
3. ओमेगा : ३ फॅटी ॲसिड्स: हे हृदयाचे आरोग्य उत्तम ठेवण्‍यास, तसेच दाह कमी करण्‍यास मदत करते आणि फ्लॅक्‍ससीड्स (अळशी), अक्रोड, मोहरीचे तेल आणि मासे जसे बांगडा किंवा रोहू यामध्‍ये आढळून येते.
4. फायबर : फायबर अन्‍नपचनामध्‍ये साह्य करते, तसेच वजन आरोग्यदायी ठेवण्‍यास मदत करते आणि ब्राऊन राईस व मिलेट अशी संपूर्ण धान्‍य, पेरू व सफरचंद यांसारखी फळे, पालक व ब्रोकोली यांसारख्‍या भाज्‍या आणि सलिअम हस्‍क (इसाबगोल) यामधून मिळते.
• व्हिटॅमिन
1. व्हिटॅमिन डी : हाडांच्‍या आरोग्यासाठी कॅल्शिअम शोषणामध्‍ये मदत करते आणि फोर्टिफाईड दूध, दही व सूर्यप्रकाशामधून मिळू शकते.
2. व्हिटॅमिन ई : ॲण्‍टीऑक्सिडण्‍ट म्‍हणून कार्य करते, पेशींचे नुकसानापासून संरक्षण करते आणि बदाम, सूर्यफूल बिया व मस्‍टर्ड ग्रीन्‍स (सरसों का साग) यामध्‍ये असते.
3. व्हिटॅमिन सी : रोगप्रतिकाशक्‍ती व त्‍वचेच्‍या आरोग्यासाठी आवश्यक पौष्टिक घटक, जो संत्री, लिंबू, आवळा (इंडियन गूसबेरी) आणि पेरू अशा लिंबूवर्गीय फळांमध्‍ये असतो.
4. व्हिटॅमिन बी६ : मेंदूचे आरोग्य व चयापचय क्रियेसाठी महत्त्वाचे, केळी, बटाटे व सुर्यफूल बियांमध्‍ये असते.
5. व्हिटॅमिन बी१२ : मज्‍जातंतू कार्य आणि लाल रक्‍तपेशी निर्मितीसाठी आवश्यक, दुग्‍ध उत्‍पादने, अंडी, मासे व फोर्टिफाईड तृणधन्‍यांमध्‍ये असते.
• मिनरल्‍स:
1. कॅल्शिअम: हाडांचे आरोग्य उत्त्‍म राहण्यासाठी आवश्‍यकत, दूध, दही, रागी (फिंगर मिलेट) आणि तीळबियांमधून मिळते.
2. आयर्न : चयापचय क्रियांना साह्य करते आणि पालक, मेथी, गुळ व डाळ यांमधून मिळते.
3. झिंक : रोगप्रतिकार कार्य आणि जखम बरी करण्‍यामध्‍ये साह्य करते. भोपळ्याच्‍या बिया, चणे आणि बाजरी सारख्या संपूर्ण धान्‍यामधून मिळते.
प्रत्‍येक पौष्टिक घटक आरोग्य उत्तम राखण्‍यामध्‍ये विशिष्ट भूमिका बजावतो, ज्यामुळे या पौष्टिक घटकांनी संपन्न आहाराचे सेवन करणे महत्त्वाचे आहे.
दैनंदिन आहाराकडे लक्ष ठेवा
लोकप्रिय म्हण आहे, "राजासारखा ब्रेकफास्ट, राजकुमारासारखा दुपारचं जेवण आणि गरीबासारखा रात्रीचा जेवण." कार्बोहायड्रेट्सच्या तुलनेत प्रोटीन आणि फॅट्स पचायला जड असतात, त्यामुळे त्यांचा समावेश ब्रेकफास्ट आणि दुपारच्या जेवणात केला पाहिजे. सायंकाळी चयापचय क्रिया मंदावतात, त्यामुळे रात्रीचे जेवण हलके असावे. उपवासाच्या नंतर ब्रेकफास्टपूर्वी कोमट पाणी पिणे महत्त्वाचे आहे, कारण हे शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर टाकण्यास मदत करते. ह्या आहाराच्या सल्ल्याने आपल्याला अधिक ऊर्जा मिळवता येईल आणि आरोग्य सुधारता येईल. संतुलित आहार आणि योग्य वेळेवर जेवण घेणे, हे आपल्या दैनंदिन जीवनाचे महत्त्वाचे घटक आहेत.
आपल्या आहारात ऊर्जा-संपन्न कार्बोहायड्रेट्सचा समावेश करा, जसे की पोहा, उपमा, डोसा, इडली किंवा डाळींपासून बनवलेले चीला. हंगामी भाज्यांचा समावेश करा आणि अतिरिक्त पोषणासाठी फळे खा किंवा गव्हाच्या दूधाचा गिलास प्या. दुपारच्या जेवणाआधी सलाडसारख्या कच्च्या पदार्थांचा समावेश करा, ज्यातून आवश्यक व्हिटॅमिन्स मिळतील. रात्रीचे जेवण हलके आणि सहजपणे पचणारे असावे, जसे चपाती-भाजी किंवा खिचडी-भात. या मुख्य आहारांसोबत लहान प्रमाणात पोषण-संपन्न स्नॅक्स, जसे एन्‍शुअर पिऊन, भूक शमवता येऊ शकते आणि दिवसभर ऊर्जा पातळ्या टिकून राहू शकतात. संतुलित आहार आणि योग्य पोषण जीवनशैलीला मजबूती देतात.
२०२५ मध्ये आरोग्य उत्तम ठेवण्‍यासाठी लहान बदल
जीवनशैलीतील छोटे बदल संपूर्ण आरोग्य सुधारण्यास मदत करू शकतात. पौष्टिक अन्नाचे सेवन वाढवा, प्रक्रिया केलेले अन्न टाळा आणि भरपूर पाणी प्या, जे आरोग्य सुधारण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य पोषणासोबत नियमित व्यायाम देखील आवश्यक आहे, ज्यामुळे स्नायूबळ आणि हाडांची घनता उत्तम राहू शकते. आठवड्यातून किमान दोन वेळा स्ट्रेंथ ट्रेनिंग व्यायाम केल्याने स्नायू मजबूत होतात, संतुलन सुधारते आणि चयापचयाचे आरोग्य चांगले राहते. चालणे, पोहणे किंवा योगासारखे व्यायाम देखील फिटनेस वाढवतात आणि एकूण आरोग्य सुधारतात. संतुलित आहार आणि नियमित शारीरिक क्रियाकलाप आरोग्य आणि जीवनशैली सुधारण्यात महत्त्वाची भूमिका निभावतात
नववर्ष २०२५ मध्ये प्रवेश करताना, फूड आणि सप्लिमेंट्सच्या माध्यमातून आहारातील तफावतींना दूर करा, ज्यामुळे आपले जीवन उत्साही आणि आरोग्यदायी होईल. शरीराला आवश्यक पोषण देण्यासाठी योग्य आहारातील बदल स्वीकारा, सक्रिय रहा आणि सकारात्मक मानसिकता ठेवा. या ध्येयांशी बांधिल राहून, आपण एकत्रितपणे आरोग्यदायी आणि उत्साही नववर्षासाठी सज्ज राहू शकतो.
सकाळ+चे सदस्य व्हा
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read Marathi news and watch Live TV. Breaking news from Maharashtra, India, Pune, Mumbai, Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle at SaamTV. Get Live Marathi news on Mobile. Download the Saam Tv app for Android and IOS.