तंदुरुस्त आरोग्यासाठी तज्ज्ञ नेहमीच वजन नियंत्रणात ठेवण्याचा सल्ला देतात. वजन जास्त असो वा कमी, दोन्हीही शरीरासाठी हानिकारक ठरू शकतात. विशेषतः महिलांसाठी हे अधिक महत्त्वाचे आहे, कारण वजनातील असंतुलन केवळ चयापचयावर नाही तर मासिक पाळीवरही परिणाम करू शकते. त्यामुळे संतुलित जीवनशैली आणि योग्य आहार आवश्यक ठरतो.

मासिक पाळीचे चक्र हार्मोन्सच्या संतुलनावर अवलंबून असते, विशेषतः इस्ट्रोजेनवर. अंडाशय हे मेंदूच्या हार्मोनल सिग्नलिंग सिस्टमला जोडलेले असतात, जी मासिक पाळी नियंत्रित करणाऱ्या संप्रेरकांची साखळी निर्माण करते. मेंदूतील हायपोथालेमस हा गोनाडोट्रोपिन-रिलीझिंग हार्मोन तयार करतो, जो इतर संप्रेरकांना सक्रिय करून अंडाशयांना इस्ट्रोजेन तयार करण्याचा आणि ओव्हुलेशन घडवून आणण्याचा सिग्नल देतो. या प्रक्रियेमुळेच नियमित मासिक पाळी होत राहते आणि स्त्री आरोग्य संतुलित राहते.

हायपोथालेमस हा मेंदूमधील एक महत्त्वाचा भाग आहे, जो अंतःस्रावी प्रणाली आणि मज्जासंस्थेतील मुख्य दुवा म्हणून कार्य करतो. तो गोनाडोट्रोपिन-रिलीझिंग हार्मोनचा स्राव नियंत्रित करतो, जो इस्ट्रोजेनची पातळी आणि शरीरातील ऊर्जा उपलब्धतेवर अवलंबून असतो. या दोन्ही घटकांचा शरीराच्या वजनाशी थेट संबंध आहे. इस्ट्रोजेन मुख्यतः अंडाशयात तयार होतो, त्यामुळे वजनातील चढ-उतार मासिक पाळीच्या नियमिततेवर परिणाम करू शकतो. संतुलित आहार आणि योग्य वजन महिलांच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

वजन कमी असल्यास मासिक पाळीवर हे परिणाम होतील

शरीर ऊर्जा बचतीला प्राधान्य देते, त्यामुळे जर ऊर्जा कमी झाली तर पुनरुत्पादनासारख्या दुय्यम प्रक्रियांवर मर्यादा येतात. अचानक वजन कमी झाल्यास, अत्याधिक व्यायाम केल्यास किंवा पोषणाची कमतरता असल्यास ही परिस्थिती उद्भवू शकते. याचा परिणाम मेंदूमधील हायपोथालेमसवर होतो, जो ओव्हुलेशनसाठी आवश्यक हार्मोन्सच्या निर्मितीवर नियंत्रण ठेवतो. इस्ट्रोजेनसह इतर हार्मोन्सचे उत्पादन कमी झाल्याने मासिक पाळी विस्कळीत होते. संतुलित आहार आणि योग्य वजन राखणे महिलांच्या हार्मोनल आरोग्यासाठी आवश्यक आहे.

- दीर्घकाळ वजन कमी असणे म्हणजे पुनरुत्पादनासाठी पुरेशी ऊर्जा उपलब्ध नसणे.

- यामुळे मासिक पाळीत अनियमितता येऊ शकते, ज्यामध्ये मासिक पाळी अजिबात येत नाही.

- यामुळे इस्ट्रोजेनची पातळी खूप कमी होते.

- यामुळे वंध्यत्व आणि हाडांच्या कमकुवतपणासह गंभीर आरोग्य धोके निर्माण होऊ शकतात.

वजन जास्त असल्यास मासिक पाळीवर हे परिणाम होतील

शरीरातील अतिरिक्त चरबी इस्ट्रोजेनची पातळी वाढवू शकते. वजन जास्त असतानाच्या शरीरात चरबीच्या पेशींमध्ये अतिरिक्त ऊर्जा साठवली जाते, जी इस्ट्रोजेन आणि इतर हार्मोन्स तयार करते. या हार्मोन्सच्या जास्त प्रमाणामुळे शरीरात जळजळ होऊ शकते. त्यामुळे, शरीरातील जास्त चरबी पेशी असल्यास, हार्मोन्सची निर्मिती देखील वाढते, जे गर्भाशयाच्या अस्तराच्या सामान्य कार्यावर परिणाम करू शकते. हे महिला आरोग्याला त्रास देऊ शकते, म्हणून वजन नियंत्रित ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.