आज १६ ऑक्टोबर म्हणजे वर्ल्ड फूड डे. अन्नाची ऍलर्जी आणि फूड इंटोलेरेंस या दोन्ही गोष्टी वेगवेगळ्या आहेत. या दोन्ही गोष्टी कशा आहेत, त्यांची कारणं, लक्षणे आणि तीव्रता काय आहेत हे आज आपण जाणून घेऊया. योग्य निदान आणि उपचार व्यवस्थापनासाठी हे फरक समजून घेणं आवश्यक आहे.
एखाद्या खाद्यपदार्थाची एलर्जी होण्यामद्ये रोगप्रतिकारक प्रणालीचा समावेश असतो. अन्नाची ऍलर्जी असलेली एखादी व्यक्ती विशिष्ट पदार्ख खाते तेव्हा त्याची रोगप्रतिकारक शक्ती चुकून ते हानिकारक पदार्थ म्हणून त्याकडे पाहते आणि एलर्जीची प्रतिक्रिया उत्तेजित करते. या प्रतिक्रियेमुळे इम्युनोग्लोबुलिन E (IgE) एंटीबॉडीज तयार होतात.
यामुळे शरीरात हिस्टामाइन आणि इतर रसायनं तयार होतात. या रसायनांमुळे लक्षणं उद्भवतात जी सौम्य ते गंभीर असू शकतात. यामध्ये अंगावर पित्ताच्या गाठी उठणं, सूज येणं, श्वास घेण्यात अडचण येणं हा त्रास होऊ शकतो. या समस्येवर वेळीच उपचार घेणं गरजेचं असतं.
सामान्यपणे फूड एलर्जीमध्ये शेंगदाणे, ट्री नट्स, शेलफिश, मासे, दूध, अंडी तसंच गहू यांचा समावेश होतो. लक्षणांची सुरुवात सामान्यतः ऍलर्जीक अन्न खाल्ल्यानंतर काही मिनिटांपासून काही तासांच्या आत होते. फूडची ऍलर्जी असलेल्या व्यक्तींसाठी असे पदार्थ खाणं टाळलं पाहिजे
या शिवाय दुसरीकडे फूड इंटोलेरेंसमध्ये रोगप्रतिकारक शक्तीचा समावेश होत नाही. ज्यावेळी पचनसंस्था काही खाद्यपदार्थ योग्य प्रकारे पचन करू शकत नाही तेव्हा इंटोलेरेंस उद्भवते. हे एंजाइमच्या कमतरतेमुळे असू शकतं.
फूड इंटोलेरेंसची लक्षणं सामान्यतः फूड एलर्जीपेक्षा कमी गंभीर असतात. सामान्यत: पचनसंस्थेचा समावेश होतो. यामध्ये पोट फुगणं, गॅस, अतिसार, पोटदुखी आणि क्रॅम्स यांचा समावेश होतो. ही लक्षणं दिसायला जास्त वेळ लागू शकतो. अनेकदा अयोग्य पदार्थ खाल्ल्यानंतर काही तासांनी याचा त्रास दिसून येतो.
अन्न ऍलर्जी आणि फूड इंटोलेरेंस यातील मुख्य फरक रोगप्रतिकारक यंत्रणेचा आहे. फूड एलर्जीमुळे रोगप्रतिकारक प्रणालीला धोका निर्माण होऊन ही समस्या जीवघेणी ठरू शकते. तर फूड इंटोलेरेंस पचनाच्या समस्यांमुळे होतं आणि सहसा जीवाला धोका नसतो.
Read Marathi news and watch Live TV. Breaking news from Maharashtra, India, Pune, Mumbai, Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle at SaamTV. Get Live Marathi news on Mobile. Download the Saam Tv app for Android and IOS.