Nicholas Roerich : कलाकाराच्या नावानं संयुक्त राष्ट्रानं का केला करार? भारताशी संबंधित कोण आहेत हे 'महर्षी'?

नीलेश खरे

जर एखाद्या कलाकाराच्या नावावर संयुक्त राष्ट्रांमध्ये कोणता आंतरराष्ट्रीय करार झाला असेल, तर तुम्ही त्यावर विश्वास ठेवाल का? नसेल तर हे नक्की वाचा. रोएरिच करार (Roerich Pact) हा एक आंतरराष्ट्रीय करार आहे, जो शांतता आणि संस्कृतीच्या संरक्षणासाठी करण्यात आला होता. या करारावर १५ एप्रिल १९३५ रोजी वॉशिंग्टन, डीसी (Washington, D.C.) येथे स्वाक्षरी करण्यात आली होती. याचा मुख्य उद्देश युद्ध आणि संघर्षाच्या परिस्थितीत सांस्कृतिक वारसा, स्मारके, संग्रहालये, विद्यापीठे आणि वैज्ञानिक संस्थांचे संरक्षण करणे हा होता. निकोलस रोएरिच यांच्या नावाने हा करार प्रेरित आहे.

नुकतीच मला दिल्लीतील NGMA येथे 'निकोलस रोएरिच: द इटरनल' या चित्र प्रदर्शनाला भेट देण्याची संधी मिळाली. निकोलस रोएरिच, ज्यांना प्रेमाने 'महर्षी' असं संबोधलं जातं. गहन आध्यात्मिक योगदान, कलात्मक प्रतिभा आणि भारतीय संस्कृती व तत्त्वज्ञानाशी असलेल्या स्थायी नातेसंबंधासाठी ते प्रसिद्ध आहेत. 'महर्षी' या शब्दाचा अर्थ 'महान ऋषी' किंवा 'द्रष्टा' असा आहे, जो रोएरिच यांच्या दूरदृष्टीची विचारसरणी आणि पूर्वीय आध्यात्मिकतेशी असलेल्या त्यांच्या गहन परिचयाला योग्यरित्या व्यक्त करतो.

खऱ्या अर्थाने बहुआयामी प्रतिभावान असलेल्या रोएरिच यांनी कला, तत्त्वज्ञान आणि शांतता प्रसाराच्या क्षेत्रात अतुलनीय योगदान दिले आणि विसाव्या शतकातील भारतीयांच्या सांस्कृतिक व बौद्धिक दृष्टिकोनावर अमीट छाप सोडली. त्यांच्या विशाल कलात्मक कृती, ज्या आध्यात्मिक गहनता आणि सार्वभौमिक विषयांनी परिपूर्ण आहेत, प्रेक्षकांना एका दर्शनाच्या प्रवासात घेऊन जातात. त्याचबरोबर, शांतता आणि सांस्कृतिक वारशाच्या संरक्षणाप्रती त्यांची अतूट बांधिलकी आणि प्रेरणा कायम आहे.

यावर्षी आपण रोएरिच यांची १५०वी जयंती साजरी करत आहोत आणि 'निकोलस रोएरिच: द इटरनल' हे प्रदर्शन त्यांच्या असाधारण वारशाला समर्पित आहे. हे प्रदर्शन रोएरिच यांच्या परिवर्तनशील कृतींना अधोरेखित करते, भावनिकरित्या जोडते आणि एक अद्वितीय संवादाला प्रेरणा देते.

हे प्रदर्शन निकोलस रोएरिच यांच्या अद्वितीय कृतींचा गहन शोध प्रस्तुत करते, ज्यामध्ये त्यांच्या कलात्मक आणि आध्यात्मिक प्रवासाचे विश्लेषण केले आहे. यात हिमालयाच्या भव्यतेशी त्यांचे गहिरं नातं, त्यांच्या अलौकिक विषयांमधील संतुलन आणि सांस्कृतिक संरक्षणाप्रती त्यांची अटळ बांधिलकी अधोरेखित होते. रोएरिच यांच्या कृती पारंपरिक सीमांच्या पलीकडे जाऊन पूर्वीय आध्यात्मिकता, रोएरिच यांच्या कथांमधून आणि निसर्गापासून प्रेरणा घेतात.

‘निकोलस रोएरिच: द इटरनल’ हे एका अशा कलाकार आणि विचारवंताला श्रद्धांजली आहे, ज्यांच्या दृष्टीने कित्येक पिढ्यांना प्रेरणा मिळाली आहे. त्यांच्या कलात्मक, अध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक यशांचा शोध घेत हे प्रदर्शन त्यांच्या वारशाची प्रासंगिकता पुनर्स्थापित करते, जी सुसंवाद, प्रबोधन आणि जागतिक एकतेचा प्रचार करते.