वातावरणातील बदलामुळे प्रदूषणाच्या समस्येला सामोरे जावे लागत आहे. आरोग्यासाठी हवा आणि पाणी हे दोन्ही घटक मुलभूत आहे. परंतु वायुप्रदूषणाचा सामना अनेकांना करावा लागत आहे.
शहरात बांधकाम आणि वाढत्या कचऱ्यामुळे अनेकांना वायुप्रदूषणाच्या (Pollution) समस्येला सामोरे जावे लगत आहे. वायुप्रदूषणाचा श्वसनावर अधिक परिणाम होताना दिसून येत आहे. याबाबतची माहिती दिली आहे, पुण्यातील पिंपरी डीपीयू सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे फुफ्फुस प्रत्यारोपण व श्वसन विकार तज्ञ डॉ. राहुल केंद्रे यांनी ते म्हणतात की, सतत होणाऱ्या बांधकामांमुळे अधिक धूळ आणि कचऱ्याची समस्या निर्माण होते आणि त्यामुळे वेगवेगळे आजार (Disease) होण्यास कारणीभूत ठरते.
1. प्रदूषित हवेमुळे आपण श्वसनामार्गे अनेक खराब घटक शरीरामध्ये घेत असतो, त्यामुळे आरोग्याच्या समस्या उद्भवतात.
श्वसनाद्वारे प्रदूषित सूक्ष्म कण फुफ्फुसात खोलवर आत घेतले जाऊ शकतात, ज्यामुळे दमा आणि क्रॉनिक ऑब्स्ट्रक्टिव्ह पल्मोनरी डिसीज (सीओपीडी) सारख्या श्वसनाच्या स्थितींमध्ये वाढ होऊ शकते. तसेच यामुळे दीर्घकाळापर्यंत प्रदूषित हवेच्या संपर्कात राहिल्यास फुफ्फुसाचे कार्य कमी होऊ शकते, विशेषत: शारीरिक हालचाली दरम्यान श्वास घेणे कठीण होते.
प्रदूषणामुळे श्वास घ्यायला त्रास होऊ शकतो. ज्यामुळे खोकला, घरघर आणि श्वास लागणे यासारखी लक्षणे दिसू शकतात. याच्या दीर्घकालीन संपर्कामुळे दम्याचा धोका, तसेच इतर श्वसन रोग होऊ शकतात.
प्रदूषित हवेमध्ये मुख्यतः सल्फर डायऑक्साइड, नायट्रोजन ऑक्साइड, नायट्रोजन ऑक्साइड आणि ओझोन यांसारखे विषारी सेंद्रिय वायूंचा समावेश असतो. ज्यामुळे वायुमार्गाची जळजळ, दमा व श्वसनाचे इतर विकार, वायुमार्गांना सूज किंवा फुप्फुस कमजोर होणे यासारखे लक्षणे दिसून येऊ शकतात.
विशेषतः कार्बन मोनोऑक्साइड हिमोग्लोबिनशी संबंधित आहे, ज्यामुळे रक्ताची ऑक्सिजन वाहून नेण्याची क्षमता कमी होते, ज्यामुळे डोकेदुखी, चक्कर येणे आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये, बेशुद्धी यांसारखी लक्षणे (Symptoms) दिसून येतात.
श्वसनमार्गाने आत घेतल्याने प्रदूषणामुळे फुफ्फुसाचे नुकसान होऊ शकते, ज्यामुळे खोकला, श्वास घेण्यास त्रास होणे आणि छातीत दुखणे यासारखी लक्षणे उद्भवू शकतात.
वायू प्रदूषणामुळे दम्याचा अटॅक येऊ शकतो, ज्यामुळे व्यक्तींना श्वास घेणे कठीण होते आणि वैद्यकीय मदतीची आवश्यकता असते.
2. बाळाच्या वाढीवर परिणाम
बांधकाम आणि औद्योगिक कचऱ्यामध्ये असणाऱ्या विषारी वायू, दूषित प्रदूषक बाळाच्या वाढीवर बाळांची वाढ आणि विकासावर परिणाम करू शकतात.
औद्योगिक कारखाने अनेकदा हवेत प्रदूषक सोडतात, जे गर्भवती महिला श्वसनाद्वारे शरीरात घेतात जसे की, विषारी रासायनिक घटक जसे की जड धातू (शिसे, पारा, इ.), एस्बेस्टोस, पीसीबी आणि इतर प्रदूषक जन्मापूर्वी वायूंच्या संपर्कात आल्याने गर्भाची वाढ आणि विकास प्रभावित होऊ शकतो.
औद्योगिक कचऱ्याची अयोग्य विल्हेवाट लावल्याने पाण्याचे स्रोत दूषित होऊ शकतात. दूषित पाणी किंवा दूषित मातीत उगवलेले अन्न सेवन केल्याने लहान मुलांमध्ये वाढ खुंटण्यासह विविध आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात.
3. वायू प्रदूषण आणि बांधकामांच्या कचऱ्यांमुळे होणाऱ्या प्रदूषणापासून कसा बचाव करावे?
तुमच्या क्षेत्रातील हवेच्या गुणवत्तेचे निर्देशांक तपासा आणि खराब हवेच्या गुणवत्तेच्या दिवसांमध्ये घरा बाहेरील काम असेल तर जा.
वाहनांचे उत्सर्जन कमी करण्यासाठी चालणे, दुचाकी चालवणे किंवा सार्वजनिक वाहतूक वापरणे सोयीचे ठरेल.
घरामध्ये, एअर प्युरिफायर प्रदूषक काढून टाकण्यास मदत करू शकतात.
धूम्रपान आणि सेकंडहँड स्मोक हे दोन्ही वायू प्रदूषणाचे महत्त्वपूर्ण स्रोत आहेत.
तुमचे पिण्याचे पाणी स्वच्छ आणि सुरक्षित असल्याची खात्री करा. आवश्यक असल्यास वॉटर फिल्टर वापरा.
प्लॅस्टिक हानिकारक रसायने सोडू शकते. त्यामुळे प्लॅस्टिकचा वापर कमी करा.
औद्योगिक कचरा विल्हेवाट आणि उत्सर्जनाचे नियमन करणाऱ्या धोरणांना समर्थन देऊन त्याचे पालन झाले पाहिजे.
स्थानिक आरोग्य अहवालांचे निरीक्षण करा: जवळपासच्या औद्योगिक साइट्सशी संबंधित कोणत्याही आरोग्य सल्ल्यांबद्दल जागरूक रहा.
घरातील कचऱ्याची जबाबदारीने विल्हेवाट लावा. धोकादायक कचऱ्याचा पुनर्वापर आणि विल्हेवाट लावा.
आवाज नियंत्रक वापर करा: मोठ्या आवाजाच्या संपर्कात असताना, विशेषत: औद्योगिक भागात किंवा मैफिलींमध्ये.
आवाज कमी करण्याचे उपाय: तुमच्या घरात ध्वनी कमी करणारे हेडफोन किंवा ध्वनीरोधक वापरा.
Read Marathi news and watch Live TV. Breaking news from Maharashtra, India, Pune, Mumbai, Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle at SaamTV. Get Live Marathi news on Mobile. Download the Saam Tv app for Android and IOS.