Narco Test : वसईच्या श्रद्धा वालकरच्या हत्येने अख्खा देश हादरला आहे. आफताब ने १८ मे रोजी श्रद्धाचा गळा आवळून हत्या केली आणि त्यानंतर १८ दिवस तो तिच्या मृतदेहाचे तुकडे करून दिल्लीत वेगवेगळय़ा ठिकाणी फेकत होता. त्यानंतर त्याने तिच्या बँकेच्या खात्यातून ५० हजार रुपये आपल्या खात्यात वर्ग केले होते. पोलिसांचा तपास जसा पुढे सरकतोय तसे अनेक खुलासे या प्रकरणाचे समोर येत आहेत. या प्रकरणात रोज नवनवीन धक्कादायक खुलासे होत आहेत. आता आरोपी आफताब याच्या नार्को टेस्टलाही कोर्टानं परवानगी दिली आहे. त्यामुळे आणखी धक्कादायक खुलासे होण्याची शक्यता आहे.

नार्को टेस्टद्वारे गुन्हेगार किंवा संशयिताकडून सत्य बाहेर येण्याची शक्यता असते. याद्वारे ट्रुथ ड्रग नावाचे सायकोऍक्टिव्ह औषध व्यक्तीला दिले जाते. बऱ्याचदा सोडियम पेंटोथॉलचे इंजेक्शनही दिले जाते. हे औषध रक्तात पोहोचताच व्यक्ती अर्धचेतन अवस्थेत पोहोचते. त्यानंतर तेथील तज्ज्ञ व्यक्ती केस संदर्भात अनेक प्रश्न विचारतात

ही चाचणी कोण करते ?

फॉरेन्सिक तज्ज्ञ, तपास अधिकारी, डॉक्टर (Doctor) आणि मानसशास्त्रज्ञ यांचा समावेश असलेल्या टीमद्वारे ही चाचणी केली जाते. या दरम्यान, सुस्त अवस्थेत विचार करणार्‍या व्यक्तीला घडलेल्या घटनेबाबत प्रश्न आणि उत्तरे विचारली जातात. या काळात एखाद्या व्यक्तीमध्ये तर्क करण्याची क्षमता खूप कमी असते, अशा स्थितीत त्याच्याकडून सत्य बाहेर येण्याची संधी अधिक असते.

नार्को चाचणीपूर्वी ही चाचणी आवश्यक आहे

नार्को चाचणी करण्यापूर्वी व्यक्तीची शारीरिक तपासणी करणे आवश्यक आहे. यामध्ये अशा व्यक्तीला कोणताही गंभीर आजार आहे की नाही हे तपासले जाते. ही चाचणी वृद्ध, मानसिकदृष्ट्या कमकुवत अल्पवयीन किंवा गंभीर आजारांनी ग्रस्त लोकांमध्ये लागू केली जात नाही.

व्यक्तीचे आरोग्य (Health), वय आणि लिंग लक्षात घेऊन त्याला नार्को चाचणीसाठी औषधे दिली जातात. काही वेळा औषधाच्या ओव्हरडोजमुळेही ही चाचणी अयशस्वी होते. यामुळे व्यक्ती बेशुद्ध अवस्थेतही जाते, ज्यामुळे तो उत्तर देण्याच्या स्थितीत नसतो. म्हणूनच ही चाचणी करण्यापूर्वी तज्ज्ञ अनेक आवश्यक खबरदारी घेतात.

बर्‍याचदा गुन्ह्यांच्या प्रकरणांमध्ये खोटी कथा रचली गेली तर ती प्रस्थापित करण्यासाठी आणखी कितीतरी खोटे सांगावे लागतात, त्यात त्या व्यक्तीला जास्त मन लावावे लागते. पण मन मोकळं झालं की त्यातून सत्य काढणं सोपं जातं. अनेकदा लोक ट्रान्स दरम्यान गोष्टी फिरवू शकत नाहीत. अशा परिस्थितीत फॉरेन्सिक आणि मानसशास्त्रज्ञांची टीम खोटे पकडते.

त्या व्यक्तीला प्रथम त्याचे घर, ओळखीचे चेहरे, फळे आणि फुले इत्यादी आजूबाजूच्या सामान्य गोष्टी दाखवल्या जातात. यानंतर त्याला त्या केसशी संबंधित चित्र दाखवले जाते, त्यानंतर त्या व्यक्तीच्या शरीराची प्रतिक्रिया तपासली जाते. अशा परिस्थितीत मन आणि शरीराची प्रतिक्रिया वेगळी असेल तर ती व्यक्ती त्या घटनेशी संबंधित वस्तुस्थिती सांगेल हे माहीत आहे.

नार्को टेस्टसाठी कायदा काय म्हणतो ?

2010 मध्ये केजी बालकृष्णन यांच्या तीन न्यायमूर्तींच्या खंडपीठाने सांगितले होते की, ज्या व्यक्तीची नार्को टेस्ट किंवा पॉलीग्राफ टेस्ट घ्यायची आहे, त्याची संमती घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. त्यामुळे नार्को चाचणीसाठी सीबीआय किंवा अन्य कोणत्याही संस्थेने न्यायालयाची परवानगी घेणे आवश्यक असते.