लांब पल्ल्याच्या रेल्वेतील अस्वच्छता नेहमीच चर्चेत असते. या अस्वच्छतेमुळे प्रवासी नेहमी हैराण असतात. अलिकडच्या काळात परिस्थिती थोडी सुधारली असली तरी, काही काळापूर्वी ट्रेनमधील शौचालयांची स्थिती खरोखरच वाईट होती. अनेक प्रवासी गरज कितीही असली तरी त्यांचा वापर पूर्णपणे टाळत असत, कारण ते आत पाऊल ठेवू शकत नव्हते. आजही काही लोक त्यांचा वापर शेवटचा पर्याय म्हणून करतात.

आपल्यापैकी बहुतेकांना माहित आहे की भारतीय गाड्यांमध्ये नियमित आणि एसी डब्यांमध्ये शौचालये असतात. पण ट्रेनच्या इंजिनचे काय? तुम्ही कधी विचार केला आहे का की ट्रेन चालवणारा लोको पायलट शौचालय वापरण्याची गरज पडल्यास कुठे जातो?

लोको पायलट नेहमीच स्टेशनवर स्वतःला ताजेतवाने केल्यानंतर ड्युटीवर हजर होतात. प्रवासात किमान २-३ तास त्यांना शौचालय वापरण्याची आवश्यकता भासणार नाही याची खात्री त्यांना करावी लागते. कोणताही विलंब टाळणे आणि प्रवाशांना अखंड सेवा सुनिश्चित करणे हा यामागील उद्देश आहे. ही नियमित तयारी रेल्वे प्रोटोकॉलचा एक भाग आहे.

रेल्वे अधिकाऱ्याच्या मते, चालकांना विशेषतः ट्रेनमध्ये चढण्यापूर्वी फ्रेश होण्याच्या सूचना देण्यात येतात. यामुळे प्रवासादरम्यान टॉयलेट ब्रेकची आवश्यकता कमी होते. ट्रेनच्या इंजिनमध्ये शौचालय नसल्याने, आगाऊ तयारी करणे आवश्यक असते. तथापि, प्रवासादरम्यान गरज पडल्यास, लोको पायलट ताबडतोब नियंत्रण कक्षाला कळवतो. त्यानंतर ट्रेनला पुढील स्टेशनवर अनियोजित थांबा देण्याची परवानगी दिली जाते, जिथे पायलट सुविधा वापरू शकतात. अशा परिस्थिती दुर्मिळ असतात परंतु जेव्हा त्या उद्भवतात तेव्हा त्या सहजतेने व्यवस्थापित केल्या जातात.

बहुतेक प्रकरणांमध्ये एक किंवा दोन तासांत स्टेशन दिसते ज्यामुळे पायलटला नैसर्गिक ब्रेक विंडो मिळते. परंतु राजधानी, गरीब रथ किंवा दुरांतो सारख्या लांब पल्ल्याच्या एक्सप्रेस गाड्यांसाठी विशेषतः रात्रीच्या सेवांसाठी विशेष व्यवस्था आवश्यक असू शकते. अशा परिस्थितीत, लोको पायलट नियंत्रण कक्षाशी समन्वय साधतात आणि ताजेतवाने होण्यासाठी काही सेकंदांसाठी रेल्वे ट्रॅकवर थांबवू शकतात. तरीही, ते पूर्वपरवानगीशिवाय रेल्वे थांबवू शकत नाहीत. असा कोणताही थांबा नियंत्रण कक्षाकडून परवानगी आणि हिरवा सिग्नल मिळाल्यानंतरच करू शकतो.