Leptospirosis: पायाला जखमा असूनही पावसाच्या पाण्यातून चाललात तर होईल गंभीर आजार; BMC ने मुंबईकरांना केलं सावध

Leptospirosis Symptoms : अलीकडील अहवालानुसार, मुंबई महानगरपालिका क्षेत्रात गेले काही दिवस अधिक प्रमाणात पाऊस होत आहे. यादरम्यान ज्या व्यक्ती संथगतीने निचरा होत असलेल्या पाण्यातून चालल्या आहेत, अशा व्यक्तींना लेप्टोचा संसर्ग होण्याची शक्यता असते.

तर ज्या व्यक्तींच्या शरीरावरील जखम किंवा खरचटलेल्या भागाचा साचलेल्या पाण्याशी किंवा चिखलाशी संपर्क आला असेल, त्या व्यक्तींना लेप्टोचा संसर्ग होण्याची शक्यता अधिक असते. ही बाब लक्षात घेऊन महानगरपालिका (Municipal Corporation) आयुक्त इकबाल सिंह चहल यांच्या मार्गदर्शनानुसार अतिरिक्त महानगरपालिका आयुक्त (पश्चिम उपनगरे) डॉक्टर सुधाकर शिंदे यांनी सार्वजनिक आरोग्य खात्याला जनजागृतीसह आवश्यक ती कार्यवाही करण्याचे निर्देश दिले आहेत.

जखम असल्यास साचलेल्या पाण्यातून चालल्यास लेप्टोची शक्यता अधिक

या निर्देशांनुसार मुंबई महापालिकेच्या कार्यकारी आरोग्य अधिकारी डॉ. दक्षा शहा यांनी सांगितलं की, पावसाच्या पाण्यातून किंवा चिखलातून चाललेल्या व्यक्तींनी 24 ते 72 तासांच्या आत वैद्यकीय सल्ला घेऊन प्रतिबंधात्मक औषधोपचार करणे आवश्यक आहे.

याबाबत अधिक माहिती देताना डॉ. शहा म्हणाल्या की, अतिवृष्टी दरम्यान पावसाच्या साचलेल्या किंवा वाहत्या पाण्यातून नागरिकांना चालावे लागते. याच पाण्यात 'लेप्टोस्पायरोसिस' या रोगाचे 'लेप्टोस्पायरा' (स्पायराकिट्स) हे सूक्ष्म जंतू असू शकतात.

अशा बाधित पाण्याशी माणसाचा संपर्क आल्यास त्याला लेप्टोची बाधा होण्याची शक्यता असते. तसेच व्यक्तीच्या पायाला किंवा शरीराच्या कोणत्याही भागाला जखम असेल, अथवा साधे खरचटलेले जरी असेल; तरी अशा छोट्याशा जखमेतून सुद्धा लेप्टोचे जंतू माणसाच्या शरीरात प्रवेश करतात. त्यामुळे ज्या व्यक्तींचा पावसाच्या पाण्याशी संपर्क आला असेल, त्यांनी तातडीने वैद्यकीय सल्ल्यानुसार प्रतिबंधात्मक औषधोपचार (Medication) करावेत, असेही आवाहनही त्यांनी केले आहे.

वेळीच प्रतिबंधात्मक औषधोपचार करणं गरजेचं

'लेप्टोस्पायरोसिस' हा एक गंभीर आजार असून वेळीच औषधोपचार न केल्यास तो प्राणघातक ठरु शकतो. त्यामुळे याबाबत वेळीच प्रतिबंधात्मक औषध उपचार करणं गरजेचं आहे. त्यासाठी मुंबई महानगरपालिकेचे हिंदुहृदयसम्राट बाळासाहेब ठाकरे दवाखाने किंवा आरोग्य केंद्रे, मुंबई महानगरपालिकेचे दवाखाने इथे संपर्क साधावा.

या ठिकाणी वैद्यकीय तपासणी-मार्गदर्शन व आवश्यक ते औषधोपचार मोफत उपलब्ध आहेत. तसेच आपल्या कुटुंबातील व्यक्तींना आणि मित्रमंडळींना देखील याबाबत माहिती द्यावी, असं आवाहन डॉ. दक्षा शहा यांनी केलं आहे.

अशा परिस्थितीत जाणून घ्या, लेप्टोस्पायरोसिस म्हणजे काय?

लेप्टोस्पायरोसिस हा एक प्रकारचा जिवाणू संसर्ग आहे जो मानव आणि प्राणी दोघांनाही संक्रमित करू शकतो. हा लेप्टोस्पायरा वंशातील जीवाणूंमुळे होतो. लेप्टोस्पायराची अनेक प्रकारची लक्षणे मानवामध्ये दिसून येतात. त्यातील अनेक लक्षणे (Symptoms) इतर रोगांसारखी असतात.

याशिवाय अनेक रुग्णांमध्ये एकही लक्षण दिसून येत नाही. लेप्टोस्पायरोसिस हा काही किरकोळ आजार नाही, वेळेवर उपचार न केल्यास किडनी खराब होणे, यकृत निकामी होणे, श्वासोच्छवासाच्या समस्या आणि मृत्यू देखील होऊ शकतो.

लेप्टोस्पायरोसिसचा संसर्ग कसा होतो?

लेप्टोस्पायरोसिसला कारणीभूत असलेले जिवाणू संक्रमित प्राण्यांच्या लघवीद्वारे पसरतात, जे पाण्यात किंवा मातीत जाऊन तेथे आठवडे ते महिने टिकून राहतात. त्यामुळे अनेक प्रकारचे जंगली आणि पाळीव प्राणी या जिवाणूंच्या तावडीत येतात आणि संसर्गाला बळी पडतात.

यामध्ये मेंढ्या, डुक्कर, घोडे, कुत्रे, उंदीर आणि इतर वन्य प्राणी देखील समाविष्ट असू शकतात, जे या संसर्गाचे बळी होऊ शकतात. त्याच वेळी, संसर्ग झालेल्या प्राण्यांचे मूत्र किंवा लाळ वगळता इतर शरीरातील द्रवपदार्थांच्या संपर्कात येऊन हा संसर्ग मानवांमध्ये पसरू शकतो.

लेप्टोस्पायरोसिसची लक्षणे कोणती?

लेप्टोस्पायरोसिसची लागण झालेल्या मानवांमध्ये काही सामान्य लक्षणे आढळतात:

• उच्च ताप

• डोकेदुखी

• थंडी वाजून येणे

• स्नायू दुखणे

• उलट्या

• कावीळ

• लाल डोळे

• पोटदुखी

• अतिसार

• स्क्रॅच समाविष्ट

एखाद्या व्यक्तीला या संसर्गाची लागण होणे आणि आजारी पडणे यामधील कालावधी 2 दिवस ते 4 आठवडे असू शकतो. हा आजार (Disease) सहसा अचानक ताप आणि इतर लक्षणांनी सुरू होतो. तथापि, काही प्रकरणांमध्ये लेप्टोस्पायरोसिस दोन टप्प्यांत होऊ शकतो.

पहिल्या टप्प्यानंतर (ताप, थंडी वाजून येणे, डोकेदुखी, स्नायू दुखणे, उलट्या होणे किंवा जुलाब) रुग्णाला काही काळ बरे वाटू शकते, परंतु नंतर तो पुन्हा आजारी पडतो. दुसऱ्या टप्प्यात असताना ही लक्षणे अत्यंत तीव्र होतात; त्याच वेळी, काही लोकांमध्ये मूत्रपिंड किंवा यकृत निकामी होऊ शकते. हा आजार काही दिवसांपासून 3 आठवडे किंवा त्याहून अधिक काळ टिकू शकतो. योग्य उपचार न केल्यास, बरे होण्यासाठी अनेक महिने लागू शकतात.

लेप्टोस्पायरोसिसचा उपचार काय आहे?

लेप्टोस्पायरोसिसचा उपचार प्रतिजैविकांनी केला जाऊ शकतो, जो रोगाच्या अगदी सुरुवातीला डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन घ्यावा. त्याच वेळी, अधिक गंभीर लक्षणे असलेल्या लोकांची तपासणी केल्यानंतरच डॉक्टर उपचार आणि औषधे ठरवतात. तथापि, कोणत्याही रोगासाठी प्रतिबंध हा सर्वोत्तम उपचार आहे.

कोणती काळजी घ्यावी?

• त्याचबरोबर पावसाळ्यात कोणताही ताप हा डेंग्यू, मलेरिया अथवा 'लेप्टोस्पायरोसिस' असू शकतो.

• त्यामुळे कोणत्याही तापाकडे दुर्लक्ष न करता त्वरीत डॉक्टरांचा (Doctor) सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

• प्रतिबंधासाठी पायावर जखम असल्यास साचलेल्या पाण्यातून ये-जा करणे टाळावे किंवा गमबुटाचा वापर करावा.

• साचलेल्या पाण्यातून चालून आल्यावर पाय साबणाने स्वच्छ धुवून कोरडे करावेत.

पावसामुळे लेप्टोस्पायरोसिसचा धोका वाढतो का?

लेप्टोस्पायरोसिसचा संसर्ग दूषित पाण्याच्या संपर्कात आल्याने किंवा पोहल्याने होऊ शकतो. याशिवाय हा संसर्ग पूरग्रस्त भागात किंवा दूषित अन्न किंवा पाणी खाल्ल्यानेही पसरू शकतो. लेप्टोस्पायरोसिस संसर्गाचा धोका उष्णकटिबंधीय आणि उप-उष्णकटिबंधीय भागात जास्त असतो कारण हे जीवाणू उबदार आणि दमट वातावरणात वेगाने वाढतात. त्याच वेळी, पावसाळ्यात, जेव्हा पाणी मोठ्या प्रमाणात दूषित होते तेव्हा पूर येण्याचा धोका देखील असतो. त्यामुळे पावसाळ्यात लेप्टोस्पायरोसिसचा धोका वाढतो.