Kuno National Park : कुनो राष्ट्रीय अभयारण्य कोठे आहे ? पंतप्रधानांनी आणलेले नाबियातील 'आठ' चित्ते येथे का ठेवण्यात येतील ?

Kuno National Park : भारतातील कुनो राष्ट्रीय अभयारण्य हे मध्यप्रदेशातील एक राष्ट्रीय अभयारण्य आहे. १९८१ मध्ये श्योपूर व मुरैना जिल्ह्यांमध्ये ३४४.६८६ किमी २ (१३३.०८४ चौरस किमी) क्षेत्रासह वन्यजीव अभयारण्य म्हणून स्थापित केले गेले आहे.

मध्य प्रदेशातील कुनो नॅशनल पार्क हे सर्व वन्यजीव प्रेमी आणि उत्साही लोकांसाठी सर्वात अनोखे ठिकाण आहे. या उद्यानात प्रवेश करताच त्यांना करधई, खैर आणि सलाईच्या अनन्य जंगलाचा अनुभव येतो आणि विस्तीर्ण कुरणांमध्ये अनेक वन्यजीव पाहता येतात. येथील काही गवताळ प्रदेश कान्हा किंवा बांधवगढ व्याघ्र प्रकल्पापेक्षा मोठे आहेत.

येथे मुबलक प्रमाणात आढळणारे करधईचे झाड वातावरणात नुसती आर्द्रता राहिल्यानंतरही हिरवेगार होते, असे मानले जाते. अगदी पावसाळ्याच्या पहिल्या म्हणजे पावसाच्या आगमनापूर्वीच अनेक मार्गांनी ते कुनोच्या खऱ्या आत्म्याचे प्रतिनिधित्व करते. हे वन्य अभयारण्य खथियार-गिर कोरड्या पानझडी जंगलाचा एक भाग आहे.

१९९० च्या दशकात, एशियाटिक लायन रीइंट्रोडक्शन प्रकल्प राबविण्यासाठी संभाव्य स्थळ म्हणून या राष्ट्रीय अभयारण्याची निवड करण्यात आली, ज्याचा उद्देश भारतामध्ये सिंहांची संख्या वाढवणे हे होते.

आज राष्ट्रीय उद्यान बनलेले हे क्षेत्र सुमारे ३५० चौरस किलोमीटरचे अभयारण्य म्हणून सुरू झाले आहे. हे राष्ट्रीय उद्यान पूर्वी कुनो नदीच्या मुख्य मध्यभागी पानाच्या आकारात होते. ही नदी फक्त त्या परिसरात सतत पाणीपुरवठा (Water) ठेवण्यास आणि जंगलाला आतून बाहेरून सिंचन करण्यास मदत करते असे नाही तर या संरक्षित क्षेत्राला त्याचे नाव देखील तिच्यामुळे देण्यात आले.

आशियाई सिंहांच्या पुनर्प्रदर्शनाचा प्रकल्प काही काळापासून सुरू असल्याने आणि या संरक्षित क्षेत्राची स्थिती सिंहांना ठेवण्यास योग्य नसल्याबद्दल संबंधित अधिकाऱ्यांनी मांडलेल्या पूर्व शर्तींपैकी एक अभयारण्य राष्ट्रीय उद्यानात (Forest) सुधारित करण्यात आले.

कुनो नदीचा परिसर प्राचीन काळापासून जैवविविधतेने समृद्ध आहे. त्याचे महत्त्व जवळपासच्या पहाडगडमधील ३०,००० वर्ष जुन्या गुहा चित्रांमध्ये अनेक वन्य प्राण्यांचे चित्रण करून दिसून येते.

कुनो राष्ट्रीय उद्यान हे श्योपूर जिल्ह्यातील कुनो वन्यजीव विभागाच्या मध्यभागी वसलेले आहे आणि ते मध्य भारतीय विंध्यन टेकड्यांचा एक भाग आहे. कुनो वन्यजीव विभागाच्या उत्तरेला आणि पश्चिमेला श्योपूर विभाग आहे, पूर्वेला श्योपूर आणि शिवपुरी विभाग आहे तर दक्षिणेला फक्त शिवपुरी विभाग आहे.

येथे कसे जायचे -

या भागाला भेट देण्यासाठी पर्यटक ग्वाल्हेरवरुन विमानांने येऊ शकतात. जे पार्कच्या तीन प्रवेशद्वारांपैकी कोणत्याही प्रवेशद्वारासाठी सर्वात जवळचे विमानतळ आहे. टिकटोली, अहेरा, पीपल बावडी या विमानतळावर उतरु शकतो.

ग्वाल्हेर, कोटा आणि जयपूर शहरांमध्ये विमानतळ देखील आहेत ज्यात जयपूरला भारताच्या विविध भागांमध्ये उड्डाणांद्वारे सर्वोत्तम कनेक्टिव्हिटी आहे. त्याचप्रमाणे ग्वाल्हेर, सवाई माधोपूर, कोटा, जयपूर आणि झाशी ही सर्वात जवळची स्थानके आहेत जी कुनो नॅशनल पार्कला रेल्वे कनेक्टिव्हिटी प्रदान करतात.