सध्याच्या काळात हृदयविकार, स्ट्रोक, किडनी फेल होणं आणि कॅन्सरसारखे गंभीर आजार तरुणांमध्ये वेगाने वाढताना दिसतायत. यापासून बचावासाठी अनेकजण व्यायामाकडे वळले आहेत. पण काही लोकं गरजेपेक्षा जास्त वर्कआउट करून शरीराचं नुकसान करून घेतात. तज्ज्ञांच्या म्हणण्यानुसार, अति व्यायामामुळे किडनीवर होणाऱ्या दुष्परिणामांबद्दल स्पष्ट माहिती दिली आहे.

अति व्यायामामुळे किडनी खराब होते का?

डॉ. किशोर यांच्या मते, प्रत्येक व्यक्तीने आपल्या शरीराच्या क्षमतेनुसारच व्यायाम केला पाहिजे. गरजेपेक्षा जास्त वर्कआउट केल्यास शरीरातील स्नायू पेशी तुटतात आणि त्यातून एक विशिष्ट पदार्थ रक्तात मिसळतो. या स्थितीला ‘रबडोमायोलिसिस’ (Rhabdomyolysis) असं म्हणतात. ही स्थिती किडनी फेल होण्यामागचं एक प्रमुख कारण ठरू शकते.

रबडोमायोलिसिसमुळे किडनी कशी डॅमेज होते?

शरीराला विश्रांती न देता दीर्घकाळ व्यायाम करत राहिल्यास स्नायूंना इजा होते. या इजेमुळे स्नायूंमधील प्रोटीन रक्तात मिसळतं आणि हे प्रोटीन किडनीसाठी अत्यंत घातक ठरतं. त्यामुळे किडनीवर ताण येतो आणि हळूहळू तिचं कार्य कमी होऊ लागतं. ही स्थिती गंभीर असून वेळेवर उपचार न मिळाल्यास किडनी फेल होण्याचा धोका वाढतो.

रबडोमायोलिसिस म्हणजे नेमकं काय?

रबडोमायोलिसिस ही एक गंभीर वैद्यकीय स्थिती आहे. यात स्नायूंचे टिश्यू (muscle tissue) कमकुवत होतात आणि त्यातील प्रोटीन रक्तप्रवाहात मिसळतं. हे प्रोटीन लघवीवाटे बाहेर टाकलं जातं पण किडनीवर याचा ताण येतो. वेळेवर उपचार न मिळाल्यास रुग्णाची किडनी पूर्णपणे निकामी होऊ शकते.

रबडोमायोलिसिस होण्याची कारणं

रबडोमायोलिसिससाठी अनेक कारणं जबाबदार असतात. यामध्ये सर्वात प्रमुख म्हणजे एका वेळेस खूप जास्त व्यायाम करणं. विशेषतः ज्यावेळी एखादा नवीन व्यक्ती कोणत्याही गाइडन्सशिवाय हेवी वर्कआउट करतो तेव्हा मांसपेशींवर ताण येतो आणि त्या तुटण्याची शक्यता वाढते.

रबडोमायोलिसिसपासून बचाव कसा करावा?

या आजारापासून बचाव करण्यासाठी व्यायाम योग्य पद्धतीने आणि मर्यादित प्रमाणात करणं आवश्यक आहे-

• व्यायाम करताना शरीराच्या क्षमतेनुसारच वर्कआउट करा

• कोणत्याही एक्सपर्टच्या मार्गदर्शनाशिवाय हेवी व्यायाम सुरू करू नका

• शरीराला हायड्रेट ठेवणं खूप महत्त्वाचं आहे

• सतत व्यायाम न करता दरम्यान विश्रांती घ्या

• फार गरम हवामानात व्यायाम टाळा

• मांसपेशींमध्ये वेदना किंवा लघवी गडद झाल्यास तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्या

दिवसभरात किती वेळ व्यायाम करावा?

डॉक्टरांच्या मते, निरोगी राहण्यासाठी दररोज ३० मिनिटं व्यायाम करणं पुरेसं असतं. वजन कमी करत असाल तर १ तासापर्यंत व्यायाम करता येतो. मात्र हे करताना व्यायामतज्ज्ञांचं मार्गदर्शन घ्या. नवीन वर्कआउट सुरू करताना लगेचच जड व्यायाम करू नका. वर्कआउटपूर्वी आणि नंतर भरपूर पाणी प्या.