Kargil Vijay Diwas : भारत दरवर्षी १६ डिसेंबर हा दिवस विजय दिन म्हणून आठवतो. जगाच्या इतिहासात ती अमिट ठरली ती तारीख. १६ डिसेंबर १९७१ रोजी पाकिस्तानी लष्कराने भारतीय लष्करासमोर शरणागती पत्करली. हा दिवस भारताच्या शूर जवानांच्या शौर्याला सलाम करण्यासाठी आहे.

१९७१ च्या युद्धात पाकिस्तानचे सुमारे ९३० सैनिक भारतासमोर (India) शरण आले होते, ती तारीख आहे. त्यामुळे जगाचा (World) नकाशा बदलला आणि बांगलादेश हा नवा देश उदयाला आला. चला तर मग या दिवसाचा इतिहास काय आहे आणि तो का महत्त्वाचा आहे हे सांगूया.

अशी झाली सुरुवात -

१९७० हे वर्ष संपत आले होते. याच काळात पाकिस्तानात सार्वत्रिक निवडणुका सुरू झाल्या. या निवडणुकीत ईस्ट पाकिस्तान अवामी लीगचे नेते शेख मुजीबूर रहमान यांनी आपली लोकप्रियता सिद्ध केली आणि आपले सरकार स्थापन करण्याचा दावा केला.

पाकिस्तान पीपल्स पार्टीचे नेते झुल्फिकार अली भुट्टो यांना हे मान्य नव्हते. पश्चिम पाकिस्तानवर राज्य करणाऱ्या लोकांना पूर्व पाकिस्तानचा हस्तक्षेप मान्य नव्हता. यानंतर पूर्व आणि पश्चिम पाकिस्तानात तणाव सुरू झाला.

पूर्व पाकिस्तानात लष्कराची रवानगी -

पाकिस्तान अवामी लीगने पाकिस्तान पीपल्स पार्टीला विरोध करण्यास सुरुवात केली होती. पाकिस्तान अवामी लीगचे नेते शेख मुजीबूर रहमान यांना अटक करण्यात आली. शेख यांच्या अटकेमुळे पूर्व पाकिस्तानातील जनता संतप्त झाली, त्यांनी पश्चिम पाकिस्तानच्या सत्तेविरुद्ध आंदोलन सुरू केले.

हालचालीची ही आग रोखण्यासाठी लष्कर पूर्व पाकिस्तानात पाठवण्यात आले. लष्कराने सामान्यांवर अत्याचार करण्यास सुरुवात केली. परिस्थिती सतत बिघडत होती, लोकही मारले गेले. अशा परिस्थितीत सामान्य लोक पूर्व पाकिस्तानातून स्थलांतर करू लागले.

लोक भारतात आश्रय घेत होते -

लोक पूर्व पाकिस्तानातून पळून भारतात येऊ लागले. भारतात पूर्व पाकिस्तानातून पळून जाणाऱ्यांची संख्या वाढत होती. पूर्व पाकिस्तानच्या सीमेला लागून असलेल्या भारतीय राज्यांमध्ये लोक मोठ्या संख्येने येत होते.

एका अंदाजानुसार, त्यावेळी सुमारे दहा लाख लोकांनी भारतात आश्रय घेतला होता. इंदिरा गांधी भारताच्या पंतप्रधान असतानाचा हा काळ होता. दरम्यान, भारतावरील हल्ल्याबाबतही पाकिस्तानकडून वक्तव्ये केली जात होती.

पाकिस्तानवर हल्ला -

३ डिसेंबर १९७१ रोजी पाकिस्तानने भारतातील अनेक शहरांवर आक्रमण केले. या वेळी तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी मध्यरात्री देशाला उद्देशून भाषण करून पाकिस्तानने केलेल्या हल्ल्याची माहिती दिली आणि युद्धाची घोषणाही केली. युद्ध सुरू झालं होतं.

भारतीय हवाई दलाने पश्चिम पाकिस्तानातील महत्त्वाच्या तळांवर बॉम्बहल्ला केला. ४ डिसेंबर रोजी भारतीय नौदलाने बंगालच्या उपसागरात पाकिस्तानी नौदलाशीही स्पर्धा केली. ५ डिसेंबर १९७१ रोजी भारतीय नौदलाने कराची बंदरावर बॉम्बहल्ला करून पाकिस्तानी नौदलाच्या मुख्यालयाला लक्ष्य केले. यानंतर पाकिस्तानची पडझड कमी झाली.

१९७१ च्या युद्धाबद्दल मनोरंजक तथ्ये -

• ३ डिसेंबर १९७१ रोजी पाकिस्तानी हवाई दलाने भारतीय हवाई दलाच्या ११ स्थानकांवर बॉम्बहल्ला केला तेव्हा युद्धाला सुरुवात झाली.

• हे इतिहासातील सर्वात कमी काळ टिकणाऱ्या युद्धांपैकी एक आहे. हे युद्ध केवळ १३ दिवस चालले आणि या १३ दिवसांत भारतीय लष्कराने पाकिस्तानला धूळ चारली होती.

• या युद्धात ९३ हजार पाकिस्तानी सैनिकांनी शरणागती पत्करली.

• या युद्धाच्या परिणामामुळे बांगलादेश हा नवा देश उदयास आला.

• १९७१ च्या युद्धात भारताचे सुमारे ३,९०० सैनिक शहीद झाले होते, तर ९,८५१ सैनिक जखमी झाले होते.

• भारतीय सैन्याने प्रथम जेसोर आणि खुलना यांना ताब्यात घेतले.

• १९७१ च्या युद्धात भारतीय हवाई दलाने मिग-२१ चा वापर केला होता.

१६ डिसेंबर १९७१ रोजी काय घडले?

१६ डिसेंबरच्या सकाळी जनरल जेकब यांना लष्करप्रमुख सॅम माणेकशॉ यांचा निरोप आला आणि त्यांनी शरणागतीच्या तयारीसाठी त्यांना ताबडतोब ढाका गाठण्यास सांगितले. त्यावेळी नियाझीचे ढाक्यात २६,४०० सैनिक होते. भारतीय लष्कर ढाक्यापासून ३० कि.मी. भारतीय सैन्याने युद्ध पूर्णपणे काबीज केले होते.

लेफ्टनंट जनरल जे.आर.जेकब आपल्या सैन्यासह पुढे सरसावले. जेव्हा तो नियाझीच्या खोलीत पोहोचला, तेव्हा तिथे शांतता पसरली. शरणागतीची कागदपत्रे खोलीत पडलेल्या टेबलावर ठेवण्यात आली होती. लेफ्टनंट जनरल जगदीशसिंग अरोरा दुपारी साडेचारच्या सुमारास ढाका विमानतळावर उतरले. याच ठिकाणी जनरल अरोरा आणि नियाझी यांनी शरणागतीच्या कागदपत्रांवर सह्या केल्या.

नियाझीने आधी आपले बिल्ले काढून टेबलावर ठेवले आणि मग आपले रिव्हॉल्व्हर जनरल अरोरा यांच्या हाती दिले. मग सर्व पाकिस्तानी सैनिकांनी आपल्या बंदुका जमिनीवर ठेवल्या आणि गुडघे टेकले.