केंद्र सरकारने असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी ऑगस्ट २०२१ मध्ये ई-श्रम पोर्टल सुरू केले. कामगार आणि रोजगार मंत्रालयाच्या या उपक्रमाचा मुख्य उद्देश सामाजिक सुरक्षा योजनांची प्रभावी अंमलबजावणी करणे आहे. या पोर्टलच्या माध्यमातून EPFO किंवा ESIC चे सदस्य न असलेल्या कामगारांना विविध कल्याणकारी योजनांचा लाभ मिळवता येतो. ई-श्रम कार्ड प्राप्त केल्यानंतर कामगारांना आरोग्य, पेंशन, विमा आणि इतर सामाजिक सुरक्षा योजनांचा फायदा होतो, ज्यामुळे त्यांच्या जीवनमानात सुधारणा होईल. ही योजना असंघटित क्षेत्रातील कामगारांच्या कल्याणासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरली आहे.

1. ई-श्रम पोर्टल म्हणजे काय?

कामगार मंत्रालयाने असंघटित क्षेत्रातील कष्टकरी लोकांच्या कल्याणासाठी हे पोर्टल एक प्रभावी व्यासपीठ तयार केले आहे, ज्याद्वारे ते विविध सामाजिक सुरक्षा योजनांचा लाभ सहजपणे मिळवू शकतात.

2. या पोर्टलवर नोंदणी करण्यासाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत?

नोंदणीसाठी आधार क्रमांक, आधारशी जोडलेला मोबाइल नंबर आणि बँक खात्याची माहिती आवश्यक आहे, ज्यामुळे कामगारांना विविध योजनांचा फायदा मिळवण्यासाठी प्रमाणिकता आणि प्रक्रिया सुलभ होईल.

3. योजनेत सामील होण्याची पात्रता काय आहे?

असंघटित क्षेत्रातील १८ ते ५९ वयोगटातील कामगार या योजनेसाठी नोंदणी करू शकतात, ज्यामुळे त्यांना विविध सामाजिक सुरक्षा योजनांचा लाभ मिळवता येईल.

4. योजनेंतर्गत कामगाराला कोणता लाभ मिळतो?

नोंदणीनंतर कामगारांना पीएम सुरक्षा विमा योजनेअंतर्गत २ लाख रुपयांचे अपघाती विमा संरक्षण मिळेल, जे त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी महत्त्वाचे ठरेल.

5. योजनेअंतर्गत पीएम सुरक्षा विमा योजना काय आहे?

भारत सरकारची ही अपघाती विमा योजना १८ ते ७० वर्षे वयोगटातील व्यक्तींकरिता उपलब्ध आहे, जी अपघातानंतर संरक्षण प्रदान करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

6. पंतप्रधान सुरक्षा विमा योजनेसाठी पहिल्या वर्षाचा प्रीमियम कसा भरला जाईल?

कामगारांसाठी पहिल्या वर्षाचा प्रीमियम विनामूल्य आहे, ज्यामुळे योजनेसाठी कोणताही प्रीमियम कपात केला जाणार नाही आणि ते फुकट फायदे मिळवू शकतात.

7. दुसऱ्या वर्षासाठी PMSBY प्रीमियम कोण भरेल?

दुसऱ्या वर्षाच्या प्रीमियमसाठी कामगारांना दरवर्षी १२ रुपये भरावे लागतील, ज्यामुळे विमा संरक्षण कायम राहील आणि योजना कार्यरत राहील.

8. पोर्टलद्वारे कामगारांना मिळणारा UAN काय आहे?

UAN हा १२ अंकी क्रमांक आहे, जो प्रत्येक असंघटित कामगाराला ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी केल्यानंतर प्रदान केला जातो, जो त्याच्या कामाच्या तपशीलांची ओळख सुनिश्चित करतो.

9. या योजनेसाठी दरवर्षी UAN चे नूतनीकरण करावे लागते का?

कामगाराला नूतनीकरणाची आवश्यकता नाही, मात्र त्याला वर्षातून किमान एकदा त्याच्या माहितीचे अपडेट करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून योजनेसाठी त्याची माहिती ताजीतवानी राहील.

10. जर एखादी व्यक्ती योजना सोडली तर तो पुन्हा सामील होऊ शकतो का?

अशा लोकांना ०१ जून ते ३० जून दरम्यान नूतनीकरण करण्याची आवश्यकता आहे, जेणेकरून त्यांच्या नोंदणीची माहिती अपडेट राहील आणि योजना चालू ठेवता येईल.

11. जर एखाद्या कामगाराचा मृत्यू झाला तर कोणती प्रक्रिया अवलंबावी?

दावेदाराला ई-श्रम पोर्टलवर किंवा जवळच्या CSC मध्ये संबंधित कागदपत्रांसह दावा दाखल करावा लागेल, ज्यामुळे त्याचा दावा योग्य प्रकारे प्रक्रिया केला जाऊ शकेल.

12. ई-श्रम योजनेसाठी ऑनलाइन नोंदणी कशी केली जाईल?

नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी तुम्हाला register.eshram.gov.in या वेबसाइटवर जाऊन आवश्यक चरणांचे पालन करणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे तुम्ही ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी करू शकता.

13. आधीच EPFO ​​किंवा ESIC चा सदस्य असलेला कामगार ई-श्रम वर नोंदणी करू शकतो का?

ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी केवळ असंघटित क्षेत्रातील कामगारच करू शकतात, जे पोर्टलवरील विविध योजनांचा लाभ घेण्यासाठी पात्र असतात.