Sunita Williams : सुनिता विल्यम्सशिवाय 'स्टारलायनर' पृथ्वीवर परतलं; आता पुढे काय?

भारतीय वंशाची अंतराळवीर सुनिता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर यांना अंतराळात घेऊन गेलेलं बोईंग स्टारलायनर कॅप्सूल पृथ्वीवर परतलं आहे. आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक सोडल्यानंतर ६ तासांनंतर शनिवारी न्यू मेक्सिकोच्या व्हाइट सँड्स मिसाईल रेंजमध्ये सुरक्षित लँडिंग केलं. मात्र सुनिता विल्यम्स आणि बुच विल्मोरशिवाय यान परतल्यामुळे अनेक प्रश्न उपस्थित होत आहेत. दोन्ही अंतराळवीर जवळास तीन महिने अंतराळात अडकून पडले आहेत. त्यामुळे नासाच्या या महत्त्वाकांक्षी योजनेकडे जगाचं लक्ष आहे. आता हे यान परतल्यामुळे या अंतराळवीरांना परत आणलं जाणण्याचं आव्हान आहे. नासाने त्यासाठी कोणती तयारी केली आहे? अंतराळवीरांना कसं परत आणलं जाणार जाणून घेऊयात.

सुनिता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर हे दोन अनुभवी अंतराळवीर NASA च्या महत्त्वाकांक्षी मिशनसाठी अंतराळात गेले होते. अंतराळ स्थानकावर नियमित जाणं येणं सोपं व्हावं यासाठी बोईंगच्या स्टारलायनर कॅप्सूलच्या अंतिम चाचणीसाठी पाठवण्यात आलं होतं. स्टारलायनर हे NASA च्या व्यावसायिक क्रू प्रोग्रामचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, ज्यामध्ये SpaceX आणि Boeing या दोन कंपन्यांना आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक (ISS) वर मानवासह मिशन चालवण्याचे कंत्राट देण्यात आले आहे. परंतु सुरक्षेविषयी चिंता व्यक्त झाल्यानंतर, NASA ने विल्यम्स आणि विल्मोर यांना स्टारलायनरमध्ये बसवण्याचा निर्णय रद्द केला आणि त्याऐवजी त्यांना स्पेसएक्सच्या यानातून परत आणण्याची योजना आखली.

विल्यम्स आणि विल्मोर यांचे अंतराळात जाण्याचे प्राथमिक उद्दिष्ट म्हणजे Boeing च्या स्टारलायनरची सुरक्षा आणि कार्यक्षमता तपासणे. या चाचणी मिशनद्वारे कॅप्सूलच्या सर्व प्रणालींचे मूल्यमापन करणे आवश्यक होते, जेणेकरून भविष्यात NASA स्टारलायनरवर नियमितपणे अंतराळवीर पाठवू शकेल. एक आठवड्याची ही चाचणी मोहीम होती.परंतु मिशनमध्ये आलेल्या तांत्रिक अडचणींमुळे आणि काही सुरक्षा समस्यांमुळे त्याचा कालावधी वाढविण्यात आला. आता हे मिशन आठ महिन्यांपर्यंत चालेल, कारण NASA ने विल्यम्स आणि विल्मोर ISS वर वैज्ञानिक प्रयोगांवर लक्ष केंद्रित करण्याच्या सूचना केल्या आहेत.

सुनिता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर यांच्या परतीसाठी NASA ने योजना बदलली

केप कॅनाव्हेरल, फ्लोरिडा – बोईंगच्या स्टारलायनर अंतराळयानाशी संबंधित तांत्रिक समस्यांमुळे NASA ने अंतराळवीर सुनिता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर यांना पृथ्वीवर परत आणण्याच्या योजनेत बदल केला आहे. या निर्णयामुळे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) मानव मिशनसाठी एजन्सीच्या वेळापत्रकात महत्त्वपूर्ण बदल झाला आहे.

मूळात विल्यम्स आणि विल्मोर यांचे 2024 च्या सुरुवातीला स्टारलायनरमधून परत येण्याचे नियोजन होते. मात्र, आता त्यांना स्पेसएक्सच्या क्रू-9 मिशनद्वारे फेब्रुवारी 2025 मध्ये पृथ्वीवर आणले जाईल. स्टारलायनर अंतराळयानाशी संबंधित तांत्रिक समस्यांच्या तपासामुळे हा उशीर झाला आहे, ज्यामुळे या अंतराळयानाची मानववाहन उड्डाणासाठी तयारी अधांतरी राहिली आहे.

अंतराळ मोहिमांवर दीर्घकालीन परिणाम

बोईंगने विकसित केलेल्या स्टारलायनरने डिसेंबर 2019 मध्ये त्याच्या पहिल्या मानवविरहित चाचणी उड्डाणापासून अनेक अडचणींचा सामना केला आहे. या अंतराळयानाला सॉफ्टवेअर त्रुटींमुळे ISS सोबत जोडता आले नाही आणि त्यामुळे पृथ्वीवर लवकरच परतावे लागले. नंतरच्या चाचणी उड्डाणांमध्येही तांत्रिक समस्या समोर आल्या, ज्यामध्ये त्याच्या प्रोपल्शन प्रणाली आणि जीवन समर्थन प्रणालीच्या विश्वासार्हतेविषयी चिंता व्यक्त करण्यात येत आहे.

NASA बोईंगसोबत या समस्या सोडवण्यासाठी काम करत आहे. मात्र, एजन्सीने असा निष्कर्ष काढला की, या अंतराळयानाद्वारे अंतराळवीरांना परत आणण्याचा धोका खूप जास्त आहे. त्यामुळे मिशन थांबवण्याचा निर्णय घेण्यात आला. विल्यम्स आणि विल्मोर यांच्या परतीच्या या विलंबाचा NASA च्या मानव अंतराळ प्रवासाच्या दीर्घकालीन योजनांवर परिणाम होईल. ISS वर सतत मानवी उपस्थिती ठेवण्यासाठी NASA प्रयत्नशील आहे, आणि क्रू-4 अंतराळवीरांच्या परतीचा उशीर भविष्यातील मिशनांवर परिणाम करू शकतो.

या अडथळ्यांनंतरही NASA पृथ्वीच्या कक्षेत कायमस्वरूपी मानवी उपस्थिती प्रस्थापित करण्याच्या उद्दिष्टावर ठाम आहे. याशिवाय, एजन्सी भविष्यात चंद्र आणि मंगळावर जाणाऱ्या मिशनांकडेही लक्ष देत आहे, ज्यासाठी तांत्रिक प्रगती आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्याची आवश्यकता असेल. विल्यम्स आणि विल्मोर यांच्या परतीसाठी बदललेल्या या योजनेमुळे अंतराळातील भविष्यातील मोहिमा किती अवघड असतील आणि किती जोखमीच्या असतील हे अधोरेखित झालं आहे. मात्र कितीही अडचणी आल्या तरी नासाने अनेक मोहिमा यशस्वी केल्या आहेत. ही मोहीमही ते यशस्वी पार पाडतील, असा शास्त्रज्ज्ञांना विश्वास आहे.