पित्ताशय काढून टाकण्यासाठी शस्त्रक्रिया केव्हा करावी? तज्ज्ञांनी सांगितली दिली योग्य माहिती

पित्ताशय हा यकृताच्या खाली स्थित एक लहान अवयव असून जो पित्त त्याचप्रमाणे यकृताद्वारे तयार केलेला पाचक द्रव साठवतो. Gallstones, पित्ताशयातील जळजळ किंवा इतर समस्यांमुळे वेदना आणि अस्वस्थता होऊ शकते. अशा परिस्थितीत पित्ताशय काढून टाकावं लागण्याची गरज आहे. लागू शकते. पित्ताशय काढून टाकण्याची शस्त्रक्रिया, ज्याला लॅपरोस्कोपिक कोलेसिस्टेक्टॉमी असेही म्हणतात, ही पित्ताशय काढून टाकण्याची एक सामान्य आणि सुरक्षित प्रक्रिया मानली जाते

Gallstones आणि gallbladder समस्या समजून घेणं

पित्ताशयातील खडे हे अतिरीक्त वजन असलेल्या चाळिशीतील महिलांमध्ये (Women) जास्त प्रमाणात दिसून येतात. पुरुषांपेक्षा स्त्रियांमध्ये याचे प्रमाण सहापटींनी जास्त असल्याचं समोर आलं आहे. पित्ताशयातील खडे हे केवळ अस्वस्थता आणि वेदनांचे एक सामान्य कारण नाही तर पित्ताशयाच्या कर्करोगासाठी सर्वाधीक जोखीम घटकांपैकी एक आहे. त्यामुळे, संभाव्य गुंतागुंत टाळण्यासाठी पित्ताशयाच्या खडांची कारणे, लक्षणे आणि उपचाराचे पर्याय समजून घेणे आवश्यक आहे.

सैफी रूग्णालयातील मेटाहेल - लॅप्रोस्कोपी आणि बॅरियाट्रिक सर्जरी सेंटरच्या सल्लागार बॅरिएट्रिक आणि लॅपरोस्कोपिक सर्जन डॉ अपर्णा गोविल भास्कर म्हणाल्या की, ओटीपोटात दुखणे, मळमळ होणे आणि पोटात गोळा येणे यासारखी लक्षणे ओळखून वेळीच वैद्यकीय सल्ला घेणे हे योग्य व्यवस्थापन सुनिश्चित करू शकते. लॅप्रोस्कोपिक पध्दतीने पित्ताशय काढून टाकणे तसेच अशा उपलब्ध उपचारांबद्दल जाणून घेणे, रुग्णांना माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास सक्षम करते ज्यामुळे जोखीम कमी होते आणि त्यांच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारते.

पित्ताच्या आत कोलेस्ट्रॉल आणि बिलीरुबिनचे प्रमाण अधिक असतं आणि पित्त क्षारांचे प्रमाण कमी असतं तेव्हा पित्ताशयामध्ये पित्ताशयात खडे तयार होतात. हा अवयव स्वतःच या गोष्टी काढून टाकतो, परंतु जेव्हा ते तेथे जमा होतात तेव्हा ते दगड बनते. पित्ताशयाचे खडे आकार आणि रचनेत भिन्न असू शकतात, ज्यामध्ये अनेकदा कोलेस्ट्रॉल, पित्त रंगद्रव्ये आणि कॅल्शियम असतं.

पित्ताशयातील खडे तयार होण्याचे घटक:

• महिला

• 40 वर्षांपेक्षा जास्त वय

• लठ्ठपणा किंवा जास्त वजन

• जलद वजन कमी होणे

• गर्भधारणा

• चरबीचे प्रमाण जास्त व कमी फायबरयुक्त आहार

• पित्त दगडांचा कौटुंबिक इतिहास

• मधुमेह काही औषधे (उदा. इस्ट्रोजेन असलेल्या)

• यकृत रोग

पित्ताशयातील खड्यांची लक्षणं कशी ओळखावीत?

• ओटीपोटात अस्वस्थता

• वरच्या उजव्या ओटीपोटात सतत वेदना

• मागच्या किंवा उजव्या खांद्यावर पसरणारी वेदना

• स्पर्श केल्यावर ओटीपोटात कोमलता

• मळमळ किंवा उलट्या

• ताप (संसर्ग झाल्यास)

• क्वचितच मोठा पित्ताशयाचा दगड आतड्यात गेल्यास आतड्यांसंबंधी अडथळा निर्माण होतो

काही प्रकरणांमध्ये पित्ताचे खडे सामान्य पित्त नलिकेत सरकतात आणि अडथळा निर्माण करतात ज्यामुळे कावीळ किंवा तीव्र कोलिक वेदना होतात. क्वचितच पित्ताचे खडे स्वादुपिंडाच्या नलिकेत सरकतात ज्यामुळे तीव्र स्वादुपिंडाचा दाह झाल्यामुळे ओटीपोटात तीव्र वेदना होतात

पित्ताशयाची शस्त्रक्रिया कधी आवश्यक असते?

• तीव्र पित्ताशयाचा दाह (पित्ताशयाची अचानक जळजळ)

• पित्ताशयाच्या खड्यांसह दीर्घकालीन दाह)

• पित्ताशयाच्या खड्यांशिवाय होणारा पित्ताशयाचा दाह (क्वचित प्रसंगी)

• गॅलस्टोन रोग ज्यामुळे लक्षणे किंवा गुंतागुंत होते

• पित्ताशयातील पॉलीप्स

• पित्ताशयाचा सौम्य किंवा कर्करोगाच्या ट्यूमर

• पित्ताशयाची दुखापत किंवा आघात

• इतर शस्त्रक्रियांचा भाग म्हणून, जसे की स्वादुपिंड शस्त्रक्रिया (व्हिपलची प्रक्रिया)

• पित्ताशयातील व्हॉल्व्युलस

शस्त्रक्रिया कशी असेल?

पित्ताशयावरील शस्त्रक्रिया सामान्यतः कमीतकमी गुंतागुंतीच्या किंवा लॅपरोस्कोपिक तंत्राचा वापर करून केली जाते. ज्यामध्ये ओटीपोटावर एक सेंटीमीटर खाली लहान छिद्र पाडले जाते. कमी वेदना, जलद पुनर्प्राप्ती आणि सामान्य क्रियांना पुन्हा सुरुवात करता येण्याच्या फायद्यांमुळे हा दृष्टीकोन लोकप्रिय आहे. शस्त्रक्रियेनंतर रुग्ण साधारणपणे ४ ते ६ तासांच्या आत चालण्यास सक्षम असतात आणि २४ ते ४८ तासांच्या आत त्यांना घरी सोडण्यात येते. पित्ताशयातील खड्यांसाठी क्वचितच खुली शस्त्रक्रिया केली जाते. निवडक प्रकरणांमध्ये ही प्रक्रिया एकाच छिद्राद्वार् देखील केली जाऊ शकते.

शस्त्रक्रियेनंतर रूग्णाने काय काळजी घ्यावी?

शस्त्रक्रियेनंतर, रुग्णांना सहा तासांच्या आत द्रव पदार्थांचा सेवन करु शकतो. दिवसातून एक वेळेस ते हलका आहार घेऊ शकतात.

आहार: पहिले सहा आठवडे कमी तेलाचे, कमी मसालेदार पदार्थांचे सेवन करा.

वेदना व्यवस्थापन: आवश्यक असल्यास सौम्य पेन किलर्स एका आठवड्यासाठी लिहून दिली जाऊ शकतात.

मलमपट्टीची काळजी: चीराची जागा झाकणाऱ्या लहान पट्ट्या पाच दिवसांनी काढल्या जाऊ शकतात. टाके, उपस्थित असल्यास, अनेकदा विरघळणारे असतात.

शारीरिक क्रिया: 24 तासांच्या आत हलक्या दैनंदिन क्रिया पुन्हा सुरू केल्या जाऊ शकतात. सुमारे तीन महिने कठोर व्यायाम आणि जड उचलणे टाळा.