उत्पत्ती एकादशीला मार्गशीर्ष महिन्यातील कृष्ण पक्षातील एकादशी म्हणतात. ही एकादशी चातुर्मासानंतर येणारी पहिली एकादशी आहे. जेव्हा भगवान विष्णू जागृत अवस्थेत सृष्टीची जबाबदारी घेतात. पौराणिक काळात हा दिवस देवी एकादशीशी संबंधित आहे.
भगवान श्रीकृष्णाचे परममित्र सुदामा यांनी स्वतः उत्पत्ती एकादशीचे व्रत केले होते. या व्रताच्या महिमामुळे त्यांना राज्यासह पुत्ररत्न प्राप्त झाले. या व्रताचे महत्त्व सर्व प्रमुख एकादशींपैकी सर्वात महत्त्वाचे मानले जाते. उत्पत्ती एकादशी कधी आहे, तसेच त्याची शुभ वेळ, महत्त्व आणि पूजेची पद्धत जाणून घेऊया.
उत्पत्ती एकादशीला मार्गशीर्ष महिन्यातील कृष्ण पक्षातील एकादशी तिथी म्हणतात. या वेळी ही तारीख 25 नोव्हेंबरच्या मध्यरात्रीनंतर 1:01 वाजता सुरू होईल. म्हणजे तोपर्यंत 26 नोव्हेंबरची तारीख लागलेली असते. 27 नोव्हेंबरला पहाटे 3:47 वाजता ही तिथी संपेल. म्हणजेच उदय तिथीनुसार उत्पत्ती एकादशीचे व्रत 26 नोव्हेंबर रोजी पाळले जाणार आहे.
उत्पत्ती एकादशीचे महत्त्व पुराणात विशेष मानले गेले आहे. मान्यतेनुसार, या दिवशी भगवान विष्णूच्या अंशातून देवी एकादशीचा जन्म झाला होता. पौराणिक कथेत असे सांगितले आहे की एकदा भगवान विष्णू योग निद्रामध्ये होते, तेव्हा मुर नावाचा राक्षस त्यांच्यावर हल्ला करणार होता, तेव्हा भगवान विष्णूच्या शरीरातून एका दिव्य देवीचा जन्म झाला. देवीने युद्धात मुर नावाच्या राक्षसाचा वध केला. यावर प्रसन्न होऊन भगवान विष्णूंनी देवीला एकादशी असे नाव दिले आणि देवी एकादशीची उपासना व व्रत पाळणाऱ्यांना सुख व सौभाग्य प्राप्ती होईल असे वरदानही दिले. तेव्हापासून एकादशीचे व्रत पाळले जाते आणि देवी एकादशीसोबत भगवान विष्णूचीही पूजा केली जाते.
उत्पत्ती एकादशीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे. प्रार्थनास्थळाची नीट स्वच्छता करावी. यानंतर दिवा लावून भगवान विष्णूच्या मूर्तीला अभिषेक करावा. भगवान विष्णूला सुपारी, नारळ, फळे, लवंग, पंचामृत, अक्षत, मिठाई आणि चंदन अर्पण करा. त्यानंतर भगवान विष्णूची आरती करावी. भगवान विष्णूला अर्पण करताना तुळशीचा समावेश करावा हे लक्षात ठेवा. या दिवशी भगवान विष्णूची उपासना केल्यास विशेष फळ प्राप्त होते. भगवान विष्णूच्या पूजेसाठी तुम्ही जे काही नैवेद्य तयार कराल, त्यात तुळशीच्या पानांचा समावेश करा. तुळशीचे पानं आदल्या दिवशी तोडावे. एकादशीच्या दिवशी तुळस तोडू नये.
Edited By- नितीश गाडगे
टीप : वरील माहिती आम्ही फक्त वाचक-प्रेक्षकांपर्यंत पोहचवत आहोत. याचं कुठलेही समर्थन अथवा दावा करत नाही.