Heart Risk Factors: वाढता ताण आणि झोपेच्या कमतरतेचा हृदयावर होतोय परिणाम! तज्ज्ञांनी दिला सर्तकतेचा इशारा

Sleep Harmful Heart Health :

बैठी जीवनशैली, दीर्घकाळचा ताण, स्लीप एपनिया आणि वायू प्रदूषण यामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्यावर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो. यातील प्रत्येक घटकामुळे हृदयविकाराचा (Heart Attack) धोका वाढतो. हा धोका कमी करण्यासाठी आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य सुधारण्यासाठी काही उपाय केले जाऊ शकतात याबद्दल माहिती असणे प्रत्येकाला आवश्यक आहे.

पिंपरी पुण्यातील कार्डिओलॉजी विभागाचे प्रमुख, डीपीयू प्रायव्हेट सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे डॉ. सुशील कुमार मलानी म्हणाले बैठी जीवनशैलीमुळे शारीरिक हालचाल मोठया प्रमाणावर कमी झाल्याचे दिसून येत आहे. हृदय आणि रक्तवाहिन्या निरोगी राखण्यासाठी नियमित व्यायाम आवश्यक आहे.

सततच्या बसण्याच्या सवयीमुळे त्यांना लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, उच्च कोलेस्टेरॉल आणि मधुमेह (Diabetes) होण्याचा धोका जास्त असतो. हा धोका कमी करण्यासाठी, दैनंदिन दिनचर्यामध्ये नियमित शारीरिक हालचालींचा समावेश करणे महत्त्वाचे आहे. यामध्ये चालणे, सायकल चालवणे, पोहणे किंवा फिटनेस लावणे यासारख्या क्रियाकलापांचा समावेश असायला हवा. आठवड्यातून किमान १५० मिनिटे मध्यम-तीव्रतेचा एरोबिक व्यायाम करा, तसेच आठवड्यातून दोन किंवा अधिक दिवस स्नायूंना बळकटी देणार्‍या क्रियाकलाप करणे आवश्यक आहे.

तीव्र ताण-तणाव हा आणखी एक घटक आहे जो हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम करू शकतो. जेव्हा व्यक्ती सतत ताणतणावात (Stress) असते, तेव्हा त्यांचे शरीर तणाव संप्रेरक सोडतात ज्यामुळे रक्तदाब आणि हृदयाची गती वाढू शकते. वाढलेल्या उत्तेजनाची ही स्थिती अखेरीस रक्तवाहिन्यांना नुकसान पोहोचवू शकते आणि हृदयविकाराचा धोका वाढवू शकते.

हा धोका कमी करण्यासाठी, तणाव-व्यवस्थापनावर मात कसे करता येईल हे महत्त्वाचे आहे. यामध्ये ध्यान, दीर्घ श्वासोच्छवासाचे व्यायाम, योग आणि छंद किंवा क्रियाकलापांमध्ये गुंतून राहणे यासारख्या सरावांचा समावेश असू शकतो. ज्यामुळे मनाला आनंद आणि विश्रांती मिळते. दीर्घकालीन तणावाचा सामना करताना मित्र, कुटुंब किंवा मानसिक आरोग्य तज्ज्ञांकडून मदत घेणे देखील उपयुक्त ठरू शकते.

स्लीप एपनिया हा एक झोपेचा विकार आहे ज्यामध्ये श्वासोच्छवासात अडथळा आल्यामुळे होतो. यामुळे रक्तातील ऑक्सिजनची पातळी कमी होऊ शकते, ज्यामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणालीवर अतिरिक्त ताण येतो. कालांतराने, स्लीप एपनियामुळे उच्च रक्तदाब, हृदयाच्या लयामध्ये अडथळा येऊन हार्ट फेल्युअरचा धोका वाढू शकतो.

स्लीप एपनियावर उपचार केल्याने हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधीचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकतो. यामध्ये जीवनशैलीतील बदलांचा समावेश असू शकतो जसे की वजन कमी करणे आणि झोपण्यापूर्वी अल्कोहोल आणि शामक पदार्थ टाळणे. याव्यतिरिक्त, सतत सकारात्मक वायुमार्ग दाब (CPAP) उपकरणांचा वापर झोपेच्या दरम्यान स्थिर वायुप्रवाह राखण्यास मदत करू शकतो, ज्यामुळे योग्यरित्या ऑक्सिजन मिळू शकेल.

वायू प्रदूषणामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्यावर परिणाम करू शकतो. वायू प्रदूषकांच्या संपर्कात आल्यामुळे जळजळ होणे, ऑक्सिडेटिव्ह तणाव आणि रक्तवाहिन्यामध्ये अडथळे यासारख्या आजारांना सामोरे जावे लागते. यामुळे हृदयविकाराचा झटका, स्ट्रोक आणि इतर हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी घटनांचा धोका वाढू शकतो.

वायू प्रदूषणाचा संपर्क कमी करण्यासाठी, आपल्या क्षेत्रातील हवेच्या गुणवत्तेच्या पातळीबद्दल माहिती ठेवणे आणि आवश्यक खबरदारी घेणे महत्वाचे आहे. यामध्ये उच्च प्रदूषणाच्या दिवसांमध्ये घराबाहेरचा वेळ कमी करणे, एअर प्युरिफायर वापरून घरातील हवेची गुणवत्ता चांगली राखणे आणि वैयक्तिक वाहनांचे उत्सर्जन कमी करण्यासाठी सार्वजनिक वाहतूक वापरणे यांचा समावेश करता येऊ शकतो.

बैठी जीवनशैली, तीव्र ताण-तणाव, स्लीप एपनिया आणि वायू प्रदूषण या सर्वांचा हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. तथापि, हा धोका कमी करण्यासाठी काही उपाय केले जाऊ शकतात. नियमित शारीरिक हालचाली, तणाव-व्यवस्थापन तंत्र, स्लीप एपनियावर उपचार आणि वायू प्रदूषणाचा संपर्क कमी करण्यासाठी केलेले प्रयत्न या सर्वांमुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधीचे आरोग्य सुधारण्यास मदत होते. दैनंदिन जीवनात या उपायांची अंमलबजावणी केल्यास हृदयाच्या आरोग्यासाठी आणि एकूणच आरोग्यासाठी दीर्घकाळ टिकणारे फायदे मिळू शकतात.