International Migrants Day 2022 : आज जगात आंतरराष्ट्रीय स्थलांतराबाबत लोकांमध्ये जागरूकता आणि सकारात्मक विचाराची गरज आहे. कामाच्या शोधात किंवा इतर कारणांमुळे इतर देशांमध्ये स्थायिक झालेल्या लोकांच्या समस्या गांभीर्याने समजून घेणे आणि सोडवणे हे जागतिक शांततेसाठी अत्यंत आवश्यक आहे. म्हणूनच आंतरराष्ट्रीय (International) स्थलांतरित दिवस २०२२ दरवर्षी १८ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो.

या दिवसाचा उद्देश लोकांना शिक्षित (Education) करणे हा आहे की प्रत्येक स्थलांतरित व्यक्तीशी आदराने वागणे ही मूलभूत गरजांपैकी एक आहे. आज सर्वात मोठी विडंबना अशी आहे की स्थलांतर ही एक मोठी समस्या आहे तर ती एक संधी असावी.

स्थलांतर म्हणजे काय आणि स्थलांतरित कोण आहेत -

कोणत्याही कारणास्तव आंतरराष्ट्रीय सीमा ओलांडून जगात लोकांच्या वस्तीला आंतरराष्ट्रीय स्थलांतर म्हणतात. अशा लोकांनाच प्रवासी म्हणतात. स्थलांतरित त्यांचे वास्तव्य कायमचे सोडून दुसऱ्या ठिकाणी किंवा दुसऱ्या देशात घरे बनवतात.

इतर देशांमध्ये स्थायिक झालेल्या लोकांना आंतरराष्ट्रीय स्थलांतरित म्हटले जाते. स्थलांतरितांच्या समस्या सामान्य लोकांपेक्षा थोड्या वेगळ्या आहेत ज्यामुळे त्यांचे जीवन कठीण होते.

मोठी आणि वेगळी आव्हाने -

आंतरराष्ट्रीय स्थलांतरितांसमोरील आव्हाने आणि अडचणींबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो. गेल्या दोन वर्षांपासून कोविड-19 महामारीमुळे स्थलांतरितांना जगभर मोठ्या संकटाचा सामना करावा लागला होता. स्थलांतर ही एक मोठी समस्या आहे ज्यामध्ये सामाजिक-आर्थिक आणि राजकीय पैलू गुंतलेले आहेत, ज्यावर जगात वेगवेगळ्या स्तरावर वेगवेगळ्या प्रतिक्रिया उमटत आहेत.

इतिहास काय आहे -

१८ डिसेंबर १९९० रोजी, संयुक्त राष्ट्रांच्या आमसभेने सर्व स्थलांतरित आणि त्यांच्या कुटुंबियांच्या हक्कांच्या संरक्षणावरील आंतरराष्ट्रीय अधिवेशन स्वीकारले. ४ डिसेंबर २००० रोजी, सर्वसाधारण सभेने जगातील वाढत्या स्थलांतरितांची संख्या लक्षात घेऊन १८ डिसेंबर हा आंतरराष्ट्रीय स्थलांतरित दिन म्हणून साजरा करण्याचा निर्णय घेतला.

कोट्यवधी स्थलांतरितांच्या समस्या -

हा दिवस साजरा करताना द्विपक्षीय, स्थानिक आणि जागतिक स्तरावर स्थलांतरावर सहकार्य मजबूत करण्यावर सर्वाधिक भर दिला जातो. लोकांच्या स्थलांतरामागे अनेक घटक एकत्र काम करतात. स्वयंसेवा पासून ते नैसर्गिक आपत्ती, आर्थिक आव्हान, आत्यंतिक दारिद्र्य आणि संघर्ष संघर्ष. २०२२ मध्ये, सुमारे २८१ दशलक्ष आंतरराष्ट्रीय स्थलांतरित होते, जे जागतिक लोकसंख्येच्या ३.६ टक्के आहे.

आंतरराष्ट्रीय स्थलांतरित दिवस २०२२ थीम -

• स्थलांतरितांना प्राथमिक आरोग्य सेवा प्रणालीमध्ये समाकलित करणे ही आंतरराष्ट्रीय स्थलांतरित दिन २०२२ ची मुख्य थीम आहे.

• स्थलांतर आणि सार्वजनिक आरोग्याशी निगडित धोरणांसाठी एकात्मिक धोरण अवलंबण्यासाठी, WHO तीन घटकांची शिफारस करतो, ज्यापैकी काही कोविड-19 महामारी दरम्यान मिळालेल्या अनुभवावर आधारित आहेत.

• संरक्षण-संवेदनशील प्रदेशात प्रवेश करणे म्हणजे ज्या लोकांना प्रदेश आणि आश्रय प्रक्रियांमध्ये आंतरराष्ट्रीय संरक्षण प्रवेशाची आवश्यकता आहे अशा लोकांना परवानगी देणे.

• अनियमित (अदस्तांकित) स्थलांतरितांना आरोग्य सेवांमध्ये सुरक्षित आणि कायदेशीर प्रवेश आहे याची खात्री करण्यासाठी स्थलांतरित स्थितीबाबत लवचिकता. ४ प्रत्येकाला आरोग्यासाठी समान प्रवेश आहे हे सुनिश्चित करण्यासाठी आरोग्य सेवेमध्ये भेदभावरहित प्रवेश.

• स्थलांतरित स्थिती, राष्ट्रीयत्व, लिंग, लिंग ओळख, वय किंवा वांशिक पार्श्वभूमी याची पर्वा न करता काळजी घ्या.

• शरणार्थी आणि स्थलांतरितांच्या आरोग्यास प्रोत्साहन देणारी WHO जागतिक कृती योजना (2019-2023) चे उद्दिष्ट आहे.

• निर्वासित आणि स्थलांतरितांसाठी चांगले स्थलांतर प्रशासन आणि संरक्षण अवलंबून आहे.

स्थलांतराचे महत्त्व -

निरोगी आणि शांत जगात सकारात्मक आणि चांगले परिणाम असलेले स्थलांतर खूप महत्वाचे आहे. हे केवळ जागतिक सुसंवाद निर्माण करण्यास मदत करत नाही, तर जगातील विविध पार्श्वभूमीतील लोकांना एकमेकांना जाणून घेण्याची आणि समजून घेण्याची संधी मिळते. स्थलांतराने अनेक नवकल्पनांचा आणि शोधांचा पाया घातला आहे. प्रत्येक प्रकारचे स्थलांतर अनेक संधी घेऊन येते.

स्थलांतराच्या कारणांमध्ये नैसर्गिक आपत्ती आणि राजकीय किंवा इतर कोणत्याही प्रकारचे संघर्ष हे शापच आहेत. एखाद्या देशात कुठेतरी, विशिष्ट समुदायाच्या लोकांना घरे सोडण्यास भाग पाडले जाते, तर अनेक ठिकाणी लोक केवळ चांगल्या उपजीविकेसाठी इतर ठिकाणी जातात.