विज्ञान आणि वैद्यकीयशास्त्रात मोठी प्रगती झालेली असली तरी काही आजार अजूनही पूर्णपणे बरे करता येत नाहीत. त्यापैकी एक म्हणजे डायबिटीज हा आजार आहे. आंतरराष्ट्रीय मधुमेह महासंघाच्या (IDF) आकडेवारीनुसार, जगभरात सुमारे 82.8 कोटी लोक डायबिटीजने ग्रस्त आहेत. त्यापैकी जवळपास एक चतुर्थांश भारतात आहेत. याशिवाय 25 दशलक्ष लोक प्री-डायबिटीजच्या अवस्थेत आहेत, म्हणजेच त्यांना भविष्यात डायबिटीज होण्याचा धोका अधिक आहे. मात्र, ही अवस्था योग्य वेळी लक्षात घेतली तर टाळता येऊ शकते.

तज्ज्ञ सांगतात की शरीरात इन्सुलिन नावाच्या हार्मोनचे कार्य कमी झाल्यास ग्लूकोज योग्यरित्या पेशींमध्ये पोहोचत नाही आणि रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढू लागते. हीच स्थिती प्री-डायबिटीज म्हणून ओळखली जाते. प्री-डायबिटीज ही एक गंभीर आरोग्याची स्थिती आहे. ती वेळेत नियंत्रित न झाल्यास लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, हृदयविकार आणि स्ट्रोक यांसारख्या आजारांना आमंत्रण देऊ शकते. या अवस्थेत रक्तातील साखरेचे प्रमाण सामान्यापेक्षा थोडे जास्त असते. मात्र ते डायबिटीजच्या श्रेणीत येत नाही. डॉक्टर सांगतात की वेळेवर निदान आणि योग्य आहार-व्यायाम यामुळे मोठ्या आजारांपासून बचाव होऊ शकतो.

प्री-डायबिटीजची लक्षणे बऱ्याच वेळा अस्पष्ट असतात. पण काही संकेत ओळखले जाऊ शकतात. वारंवार भूक किंवा तहान लागणे, थकवा जाणवणे, अचानक वजन वाढणे किंवा घटणे, पोटाभोवती चरबी वाढणे आणि कुटुंबात डायबिटीजचा इतिहास असणे. या गोष्टी दिसल्यास त्याकडे दुर्लक्ष करू नये.

ज्यांचे वजन जास्त आहे, ज्यांची शारीरिक हालचाल कमी आहे, असंतुलित आहार घेतात किंवा कुटुंबात मधुमेहाचा इतिहास आहे, अशा लोकांमध्ये प्री-डायबिटीजचा धोका अधिक असतो. तसेच 45 वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे, विशेषतः पोटाभोवती चरबी असलेले लोक या अवस्थेसाठी अधिक संवेदनशील असतात.

दर सहा महिन्यांनी फास्टिंग ब्लड शुगर आणि HbA1c तपासणी करावी. आहारात फायबरयुक्त पदार्थ जसे की धान्य, डाळी, फळे आणि भाज्या यांचा समावेश करावा. तळलेले पदार्थ, गोड पेये आणि जंक फूड टाळावे. दिवसभरात 4 ते 5 वेळा थोडं-थोडं खावे.