Sankashti Chaturthi 2023 :

हिंदू धर्मात श्रीगणेशाला प्रथम पूज्य देवतेचे स्थान मिळाले आहे. प्रत्येक महिन्याच्या चतुर्थी तिथीला गणपतीची पूजा करतात तसेच ते सर्वोत्तम मानले जाते. आज भाद्रपद महिन्यातील कृष्ण पक्षातील चतुर्थी तिथी आहे जी संकष्टी चतुर्थी म्हणून साजरी केली जाते.

या दिवशी जो कोणी भक्त श्रीगणेशाचे उपवास करतो आणि त्याची पूर्ण विधीपूर्वक पूजा (Pooja) करतो, त्याची सर्व दुःखे दूर होतात. या दिवशी स्त्रिया आपल्या कुटुंबाच्या सुख-समृद्धीसाठी प्रथम श्री गणेशाची पूजा आणि उपवास करतात, असे म्हटले जाते.

यावर्षी भाद्रपद महिन्यातील कृष्ण पक्षातील चतुर्थी तिथी 2 सप्टेंबर रोजी रात्री 8.49 वाजता सुरू होईल आणि 3 सप्टेंबर रोजी संध्याकाळी 6.24 वाजता समाप्त होईल. पंचांगानुसार या वर्षी संकष्टी चतुर्थी व्रत ३ सप्टेंबर रोजी पाळण्यात येणार आहे.

उपवास कोणासाठी ठेवतात?

संकष्टी चतुर्थीचे व्रत हे सुख आणि समृद्धी देणारे व्रत मानले जाते. असे मानले जाते की जो व्रत करतो त्याच्या जीवनात सुख, शांती आणि समृद्धी प्राप्त होते आणि त्याच्या जीवनातील सर्व अडथळे दूर होतात. या दिवशी प्रथम पूज्य भगवान श्री गणेशाची (Ganesh) पूजा केली जाते. या दिवशी श्री गणेशाच्या पंचमुखी हेरंब रूपाची पूजा करण्याची परंपरा आहे ज्यामध्ये गणपती सिंहावर बसलेला दिसतो.

असे मानले जाते की जो कोणी भक्त भगवान गणेशाची हेरंब रूपाची पूजा करतो आणि या दिवशी चंद्रदेवांना अर्घ्य देतो, देव त्याचे सर्व संकट दूर करतो. या दिवशी श्री गणेशाची पूजा नियमानुसार करावी आणि पूजेनंतर आरती करावी. असे केल्याने बाधा दूर करणारा आपल्या भक्तांचे सर्व अडथळे दूर करतो आणि त्यांच्या मनोकामना पूर्ण करतो.

संकष्टी चतुर्थीची कथा

सनातन धर्माच्या पौराणिक कथेनुसार, एकदा माता पार्वतीने भगवान शिवाला चौपर वाजवण्यास सांगितले आणि शिवानेही होकार दिला. पण एक अडचण अशी होती की कोण जिंकला आणि कोण हरला हे ठरवणारा तिसरा कोणीच नव्हता. मग आईने आपल्या सामर्थ्याने मुलाची मूर्ती तयार केली आणि त्यात जीव फुंकला.

मग भगवान शिव आणि आईने खेळ सुरू केला आणि प्रत्येक वेळी आईने भोलेनाथला हरवले पण तरीही शेवटी मुलाने भगवान शिवला या खेळाचा विजेता घोषित केले. यामुळे आई (Mother) रागावली आणि मुलाला लंगडा होण्याचा शाप दिला. मुलाने माफी मागितल्यावर आईने सांगितले की ते परत घेता येणार नाही.

यावर आईने एक उपाय सांगितला तो म्हणजे संकष्टीच्या दिवशी इथे येणाऱ्या मुलींना मुलाने व्रताचे नियम विचारले आणि सर्व विधी करून उपवास केला तर त्याची या शापातून सुटका होईल. त्या मुलाने उपवास केला आणि भगवान श्रीगणेश प्रसन्न झाले आणि त्याचे संकट दूर केले.