आपल्या भारतीय संस्कृतीमध्ये योग Yoga, प्राणायाम pranayama आणि ध्यान या तीनही गोष्टींना प्रचंड महत्त्व आहे. त्यातच सध्याच्या धकाधकीच्या जीवनात मानसिक स्थैर्य आणि उत्तम आरोग्य Health राखायचं असेल तर दररोज किमान अर्धा तास तरी योगासने केली पाहिजेत. योगासने करुन आपण शरीर फिट ठेऊ शकतो. Do you know the benefits of doing pranayama

मात्र, श्वसनाशी निगडीत समस्या दूर ठेवायच्या असतील तर प्राणायाम केल्याशिवाय पर्याय नाही. दररोज आपण श्वास घेत असतो. परंतु, हा श्वास सरसकट शरीरात भरून चालत नाही. त्याचीही एक पद्धत आहे. हीच पद्धत प्राणायाम करताना शिकवली जाते. श्वसनाचे कार्य सुरळीत चालू असेल तर सगळे आजार दूर राहतात. म्हणूनच, प्राणायाम करण्याचे नेमके फायदे कोणते ते आज पाहुयात.

हे देखील पहा -

ताण कमी होतो-

ताण आल्यानंतर आपल्या मेंदूतील वैचारिक आणि भावनिक केंद्र उत्तेजित होतात. त्यामुळे त्यांना शांत करण्याची आणि रक्तातील रासायनिक समतोल राखणं अत्यंत गरजेचं आहे. कारण, जर सतत ताण येत असेल तर त्याचा परिणाम आपल्या सर्व आंतरिक इंद्रियांवर होत असतो. आंतरिक इंद्रियांवर ताण पडला तर ते त्यांची ठरलेली कामं योग्य प्रकारे करू शकत नाहीत. परिणामी, हा प्रकार दीर्घकाळापर्यंत असाच सुरु राहिला तर अन्य रोगांचा शरीरात शिरकाव होऊ शकतो. Do you know the benefits of doing pranayama

ताण आल्यामुळे रक्तातील कॉर्टिसॉल नावाचा हॉर्मोन वाढतो. त्यामुळे रोगप्रतिकारक शक्तीवर त्याचा विपरित परिणाम होतो. त्यातच भीती, भावनिक चढ-उतार यांच्यामुळेही प्रतिकारशक्ती कमकुवत होते. त्यामुळेच अशा समस्यांवर तोडगा म्हणजे प्राणायाम. प्राणायाम केल्यामुळे मनावरील ताण कमी होतो. त्यामुळे मानसिक आरोग्य स्थिर राहते व रोगप्रतिकारक शक्तीदेखील वाढण्यास मदत होते. मानसिक स्वास्थ्य जपायचं असेल तर दररोज दीर्घ श्‍वसन (Slow deep breathing), अनुलोम-विलोम, भ्रामरी, उज्जयी हे प्राणायामचे प्रकार केले पाहिजेत.

श्वसन संस्थेसाठी फायदेशीर-

साधारणपणे आपल्या फुफ्फुसांत सहा लिटर हवा भरेल इतकी क्षमता असते. परंतु, आपण कायम उथळ श्वास घेतो. हा श्वास साधारणपणे ५०० मि.ली इतका असतो. त्यातच वर्षानुवर्षे आपल्या फुफ्फुसांमध्ये कार्बन डायऑक्‍साईड आणि घाण साचलेली असते. त्यामुळे हा कार्बन डायऑक्साईड बाहेर काढण्यासाठी प्राणायाम योग्य मार्ग आहे. प्राणायाम केल्यामुळे श्वासोच्छवासाचा पोत सुधारतो. Do you know the benefits of doing pranayama

तसंच फुफ्फुसांची क्षमता आणि लवचिकता (elasticity) प्राणायामाने वाढते. रक्तातील ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढल्याने सर्व इंद्रिये रिफ्रेश होतात. आपल्या श्वसन संस्थेतील टॉक्सिन, विविध ॲलर्जी आणि श्वसनाचे विकार कमी होतात. निरोगी श्वसनाने नवीन रक्तपेशी तयार होण्यातही मदत होते. म्हणूनच, दररोज दीर्घश्वसन, उज्जयी, कपालभारती, भस्त्रिका हे प्राणायामचे प्रकार केले पाहिजेत.

अशाप्रकारे प्राणायामाने आपल्या शरीरातील सर्व अवयव, प्रत्येक पेशी आणि मेंदू यांचे पोषण होत असते. दीर्घकाळापर्यंत निरोगी राहण्यासाठी रोज प्राणायाम करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

Edited By - Shivani Tichkule