Anxiety Of Decision Making : आपल्या दैनंदिन जीवनात आपल्याला असे अनेक तथाकथित छोटे, निरर्थक निर्णय घ्यावे लागतात. अशा क्षुल्लक निर्णयांचा अतिविचार करण्याबद्दल लोकांना सहसा मूर्खपणाचे वाटतात.
जवळजवळ दररोज सकाळी आपल्याला त्याच कोंडीचा सामना करावा लागतो. उदाहरणार्थ, एखाद्याने आपल्या पत्नीचे चुंबन घेतले पाहिजे आणि तिला जागे केले पाहिजे किंवा तिला बराच वेळ झोपू द्या. उठू किंवा अलार्म बंद करू? आणि कॉफीचा (Coffee) पहिला कप पिण्याआधीही तीच संदिग्धता आहे. परंतु संशोधन असे दर्शविते की अशा प्रकारे विचार करण्यामागे अनेक तार्किक कारणे आहेत. यासारख्या छोट्या निर्णयांमुळे तुम्हाला इतका ताण का वाटतो हे समजून घेणे तुम्हाला त्याबद्दल काय करावे हे शिकण्यास मदत करू शकते.
अधिक पर्याय असल्यामुळे हे अवघड आहे -
कधीकधी अधिक पर्यायांमुळे तुलना करणे आणि वेगळे करणे आपल्यासाठी कठीण असते. अर्थशास्त्राच्या विद्वानांनी अधिक पर्याय असण्याच्या कल्पनेचे समर्थन केले आहे. पण 2000 मध्ये अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञ शीना अय्यंगार आणि मार्क लीपर यांनी या कल्पनेला आव्हान दिले.
त्याच्या एका अभ्यासात, त्याने जाम तपासण्यासाठी सुपरमार्केटमध्ये (Market) एक टेबल सेट केले. जेव्हा ग्राहकांना कमी पर्याय दिले गेले तेव्हा जाम अधिक विकले गेले. जेव्हा ग्राहकांना सहा फ्लेवर्ड जॅमची निवड ऑफर (Offer) केली गेली तेव्हा सुमारे 30 टक्के ग्राहकांनी जाम खरेदी केली, तर 24 फ्लेवर्ड जॅमची निवड ऑफर केल्यावर केवळ तीन टक्के ग्राहकांनी खरेदी केली.
या निष्कर्षांवर आधारित, अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञ बॅरी श्वार्ट्झ यांनी त्यांच्या पुस्तकात असा युक्तिवाद केला आहे की अनेक पर्यायांमुळे लोकांची अस्वस्थता वाढू शकते . संशोधनाने लोकांच्या (People) निर्णय घेण्याची रणनीती आणि त्यांचे कल्याण यांच्यातील संबंधांवर लक्ष केंद्रित केले आहे. संशोधकांनी निर्णय घेण्याच्या दोन प्रमुख धोरणे ओळखल्या आहेत: जास्तीत जास्त आणि समाधानकारक. जास्तीत जास्त पर्याय शोधण्याची आणि सर्वोत्तम पर्याय शोधण्याची प्रवृत्ती आहे.
नोबेल पारितोषिक विजेते हर्बर्ट सायमन यांनी सादर केलेला समाधान हा शब्द स्वीकारार्ह पर्याय सापडल्यावर संपेल अशा धोरणाचा संदर्भ देते. जास्तीत जास्त आणि समाधानी हे व्यक्तिमत्त्वाच्या वैशिष्ट्यांशी जोडलेले आहे. काही लोक आहेत जे उच्च पातळीवर जातात आणि समाधानी होणारे इतर आहेत.
इतर लोकांपेक्षा निर्णय घेतल्यानंतर जास्तीत जास्त लोकांना जास्त पश्चाताप होतो. या अभ्यासात लग्न किंवा आरोग्याविषयीच्या जीवनातील प्रमुख निर्णयांचे परीक्षण केले गेले नाही, परंतु दैनंदिन निर्णयांवर लक्ष केंद्रित केले गेले.
19व्या आणि 20व्या शतकातील महान विचारवंतांपैकी एक विल्यम जेम्स यांनी सूचित केले की सवयी आपल्याला या गुंतागुंतींचा सामना करण्यास मदत करतात. सवयी निर्माण करण्यासाठी वेळ काढल्याने तुम्हाला दररोजच्या निर्णयांचा अतिविचार करण्यापासून रोखता येईल. दररोज ठराविक वेळेत उठणे, माझ्या पत्नीचे चुंबन घेणे आणि नंतर कॉफी (Coffee) बनवणे ही एक सवय बनली आहे ज्यामुळे मला या क्रियाकलापांबद्दल अतिविचार टाळण्यास मदत झाली आहे.
डिस्क्लेमर: सदर लेख फक्त सामान्य माहितीसाठी आहे. याचा आमच्याशी कोणताही संबंध नाही.
सकाळ+चे सदस्य व्हा
Read Marathi news and watch Live TV. Breaking news from Maharashtra, India, Pune, Mumbai, Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle at SaamTV. Get Live Marathi news on Mobile. Download the Saam Tv app for Android and IOS.