National Consumer Day : वर्षानुवर्षे खरेदी करूनही तुम्हाला तुमचे अधिकार माहीत नसतील, जाणून घ्या

National Consumer Day : आजच्या काळात चढ्या किमती, साठेबाजी, काळाबाजार, भेसळ अशा समस्यांनी ग्राहक त्रस्त झाले आहेत. या समस्यांपासून ग्राहकांचे संरक्षण व्हावे आणि त्यांना त्यांच्या हक्कांची जाणीव व्हावी, यासाठी दरवर्षी २४ डिसेंबर रोजी राष्ट्रीय (National) ग्राहक दिन साजरा केला जातो. येथे आम्ही तुम्हाला ग्राहकांच्या हक्कांबद्दल (Rights) सांगत आहोत.

दररोज आपण बाजार, शॉपिंग मॉल्स, ऑनलाइन किंवा इतर ठिकाणांहून काही ना काही खरेदी करतो. ज्यामुळे आपण सर्व कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात ग्राहक आहोत. आजचा ग्राहक चढ्या किमती, साठेबाजी, काळाबाजार आणि भेसळ अशा समस्यांनी वेढलेला आहे. एकप्रकारे ग्राहकांची सर्वत्र फसवणूकच होते.

त्यामुळे ग्राहकांना त्यांच्या हक्कांची जाणीव व्हावी, यासाठी दरवर्षी २४ डिसेंबर रोजी राष्ट्रीय ग्राहक दिन साजरा केला जातो. ग्राहक ही अशी व्यक्ती किंवा संस्था आहे जी एखादे उत्पादन किंवा सेवा खरेदी करते. कोणत्याही दुकानदाराने किंवा व्यापाऱ्याने त्यांचे शोषण केले तर त्याला शिक्षा होते. येथे आज आम्ही तुम्हाला ग्राहकांच्या हक्कांबद्दल सांगत आहोत.

१. सुरक्षेचा अधिकार -

सुरक्षिततेच्या अधिकाराअंतर्गत ग्राहकांना सुरक्षेचा अधिकार मिळाला आहे. कोणताही दुकानदार आपल्या ग्राहकाला वाईट वस्तू देऊ शकत नाही. वस्तू किंवा सेवा पुरवताना दुकानदाराने किंवा सेवा पुरवठादाराने विशेष काळजी घ्यावी की, मालाचा दर्जा खराब होणार नाही. जर तुम्हाला एखादी वाईट वस्तू सापडली, तर ग्राहक म्हणून तुम्ही ती बदलू शकता.

२. माहितीचा अधिकार -

माहितीच्या अधिकाराखाली कोणत्याही उत्पादनाची गुणवत्ता किंवा प्रमाण जाणून घेण्याचा पूर्ण अधिकार ग्राहकांना मिळाला आहे. उत्पादनाची गुणवत्ता, किंमत आणि गुणवत्ता मानक किंवा सेवेशी संबंधित कोणताही प्रश्न दुकानदाराला विचारण्याचा ग्राहकांना पूर्ण अधिकार आहे.

३. निवडण्याचा अधिकार -

निवडण्याचा अधिकार ग्राहकांना त्यांच्या आवडीचे कोणतेही उत्पादन निवडण्याचा अधिकार देतो. ग्राहकांना कोणतीही वस्तू किंवा सेवा निवडण्यास भाग पाडले जाऊ शकत नाही. ग्राहक त्याच्या आवडीनुसार कोणतीही वस्तू खरेदी करू शकतो.

४. ऐकण्याचा अधिकार -

आपल्यावर अन्याय होत असेल तर ग्राहकाला ऐकण्याचा अधिकार आहे. कोणत्याही दुकानदाराने आपल्या ग्राहकाची फसवणूक केली, तर तो ग्राहक न्यायालयात जाऊन आपले म्हणणे मांडू शकतो, असे स्पष्ट करा.

५. निवारणाचा अधिकार -

जर एखाद्या ग्राहकाला एखादे खराब उत्पादन मिळाले, तर तो मदत रक्कम किंवा इतर योग्य उत्पादनाची मागणी करू शकतो. दुकानदार हे नाकारू शकत नाही. नकार दिल्यास ग्राहक ग्राहक न्यायालयात जाऊ शकतो.

६. ग्राहक हक्क शिक्षणाचा अधिकार -

ग्राहकाला आपल्या हक्कांची पूर्ण जाणीव करून देण्याचा अधिकार आहे. त्याचबरोबर ग्राहकांची फसवणूक किंवा त्यांच्यावर होत असलेल्या अन्यायाबाबतही जागरुक असणे गरजेचे आहे. त्यामुळे भारत सरकारही वेळोवेळी ग्राहक जागृती मोहिम राबवते.