सागर आव्हाड, साम टीव्ही

पुण्यातील औंध परिसरातील भागात बिबट्याचा वावर आढळून आलाय. वनविभागाचे अधिकारी/कर्मचारी आणि रेस्क्यू चॅरिटेबल ट्रस्टचे टीम हे अविरतपणे थरमल ड्रोन, ट्रॅप कॅमेरे, डॉग स्कॉड यांच्या मदतीने तसेच पेट्रोलिंग द्वारे विविध भागात बिबट्याचा शोध घेताहेत. परंतु दिनांक २३.११.२०२५ रोजी पहाटे ०४.०० वाजल्यानंतर ते अद्यापपर्यंत बिबट्याचा वावर आढळून आलेला नाही, तरीही वन्यजीव हालचालीबाबत सबळ पुराव्याविना कोणतेही भाकीत करणे हे उचित ठरत नाहीये. नागरिकांना वनविभागामार्फत सतर्क राहण्याचे आवाहन करण्यात येतंय.

1. पुणे शहरालगत असणाऱ्या शेतकऱ्यांनी रात्री शेतात पाणी देण्यासाठी जाताना समूहाने जावं, हातात काठी घेऊन, गळा व माने भोवती जाड रूमाल बांधून, मोबाईलवर गाणे वाजवीत जावं.

2. कोणीही उघड्या जागेवर शौचास जाऊ नये.

3. शाळा वनक्षेत्रालगत असल्यास लहान मुलांनी समुहाने जावं किंवा पालकांनी सोबत असल्यास खबरदारी घेणेच उचित ठरेल.

4. बिबट्या तसेच इतर वन्यप्राण्यांच्या बाबतीत चुकीच्या बातम्या, बनावट छायाचित्र आणि व्हिडीओ पसरवू नये. त्याचबरोबर व्हिडिओ / फोटो किंवा मेसेज सोशल मीडियावर forward करू नये.

5. रात्रीच्या वेळेस दरवाजे व्यवस्थितरीत्या लॉक लावून बंद करावेत. तसेच अंगणात किंवा घराच्या बाहेर उघडयावर झोपणे टाळावेत.

6. रात्रीच्या वेळेस तसेच संध्याकाळी आणि पहाटे लहान मुलांना आणि ज्येष्ठ नागरिकांना बाहेर एकटे सोडू नये. कारण बिबट्या रात्रीच्या वेळी सक्रिय असतो.

7. बिबट्याचे वावर असलेल्या क्षेत्रातील लोकांनी पाळीव जनावरे घराजवळ जाळीबंद बंदिस्त गोठ्यामध्ये बांधावीत. त्यामुळे ते सुरक्षित राहतील. गोठ्यात प्रखर प्रकाश लावावा.

8. कचऱ्याचे योग्य व्यवस्थापन करा अन्यथा भटक्या कुत्र्यांची आणि डुकरांची संख्या वाढते आणि बिबट्या त्यांच्याकडे आकर्षित होतो.

9. पाळीव कुत्रे, शेळ्या इत्यादी रात्री मोकळे सोडू नका, त्यांना सुरक्षित बंदिस्त जागी ठेवा.

10. घराजवळ किंवा सोसायटी परिसरात मांसाचा कचरा, उरलेले मांस, हाडे, कत्तलखान्याचा कचरा उघड्यावर टाकू नये, याची काळजी घ्या. यामुळे बिबट अशा भागात आकर्षित होऊ शकतो.

11. एकटे दुर्गम जागी जाणे टाळावीत.

12. दाट झाडे, झुडपी भाग, नाले, ओढे, रिकामे प्लॉट, बांधकाम साइट्स यामधून एकट्याने जाणे टाळावेत.

13. रात्री घराबाहेरील प्रकाश/लाइट व्यवस्था नीट ठेवावं.

14. पहाटे/अंधारात घराबाहेर चालत असताना टॉर्चचा वापर करावा. हातात घुंगराची काठी ठेवा, मोबाईलवर गाणे वाजवा.

15. सोसायटी, शाळा परिसर, सार्वजनिक रस्ते, शेताच्या/रिकाम्या प्लॉटच्या कडेला पुरेशी लाईटची व्यवस्था ठेवावी. किंवा शक्य असल्यास सीसीटीव्ही कॅमेरे नीट कार्यरत ठेवावेत.

16. झाडात/झाडीत लपून बसू नका. त्यामुळे बिबट्या तुम्हाला लहान प्राणी समजून हल्ला करण्याची शक्यता वाढते.

अचानक बिबट्या दिसला तर काय करायचं?

1. तुम्ही अजिबात घाबरु नका. तुन्ही एका जागेवर उभे रहा, धावत सुटू नका, पाठ फिरवू नका. तुम्ही कितीही वेगाने पळाला तरीही बिबट्यापेक्षा जास्त वेगाने पळू शकणार नाहीत. पळणाऱ्याचा पाठलाग करणे हा शिकाऱ्याचा नैसर्गिक स्वभाव असल्याने तो हल्ला करण्याची शक्यता वाढते.

2. बिबट्या तुमच्या जवळ असल्यास ओरडतच हळूहळू मागे सरका. बिबट्या दूर असल्यास शांतपणे हात वर करुन मागे हटा.

3. तुमचे दोन्ही हात वर उचला. त्यानंतर जोरजोरात ओरडा, असे केल्याने, बिबट्याला तुम्ही त्याच्यापेक्षा मोठे प्राणी असल्याचा भास होईल.

4. डोळ्यांत डोळे न पाहता हळू आवाजात बोलत किंवा आवाज करून मानवी उपस्थिती दाखवा.

5. प्राण्याला कोपर्‍यात गाठू नका. त्याला पळून जाण्यासाठी मोकळा रस्ता राहू द्या.

वन विभागाने काय आवाहन केलं?

1. मानव-वन्यजीव संघर्ष टाळण्यासाठी प्रत्येक नागरिकाने जबाबदार वर्तणूक ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचं आहे. छोट्या सहकार्यामुळे बिबट्यास सुरक्षितपणे जंगलात पाठवणं आणि नागरिकांचेही रक्षण करणे शक्य होईल.

2. वन विभागाकडून किंवा शासनाकडून अधिकृतरीत्या देण्यात येणारीच माहिती विश्वसनीय माना.

3. वन विभागाच्या सूचनांचे पालन करा.

4. बिबट शोध व पकड मोहिमेदरम्यान वन विभाग, पोलीस किवा स्थानिक प्रशासन सूचना देतील, त्या सर्वांनी सहकार्याने पाळाव्यात.

एखाद्या भागात आवश्यक असेल, त्या भागात काही वेळ ये-जा बंद केली जाऊ शकते. त्या निर्णयास पाठिंबा द्यावा.

5. कोणतीही माहिती मिळाल्यास १९२६ या क्रमांकावर संपर्क करून त्याबाबतची माहिती वनविभागास देण्यात यावी.