भारतीय नौदल दलाच्या भूमिकेची आणि कामगिरीची कबुली देण्यासाठी दरवर्षी भारतीय नौदल दिन साजरा केला जातो. खरं तर, हा दिवस 04 डिसेंबर रोजी 1971 मध्ये भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान पाकिस्तानविरुद्ध ऑपरेशन ट्रायडंटची सुरूवात म्हणून साजरा (Celebrate) केला जातो.('साम टीव्ही'चं व्हॉट्सअ‍ॅप चॅनल जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा)
यावेळी युद्धात शहीद झालेल्या जवानांच्या स्मृतीस श्रध्दांजली अर्पण करण्यात आली. हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की भारतीय नौदल एक त्रिमितीय शक्ती आहे, जी आपल्या देशाच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी समुद्राच्या पृष्ठभागाच्या वर आणि खाली काम करते.
हिंद महासागर क्षेत्रातील आपली स्थिती सतत सुधारून शक्ती मजबूत करणे हा त्याचा मुख्य अजेंडा आहे. या खास दिवसाचा इतिहास, महत्त्व (Importance) आणि इतर वैशिष्ट्यांबद्दल जाणून घेऊया
इतिहास
भारतीय नौदलाची स्थापना 1612 मध्ये ईस्ट इंडिया कंपनीने केली. भारत-पाकिस्तान 1971 मध्ये झाले. युद्धादरम्यान 3 डिसेंबर रोजी पाकिस्तानने भारतीय विमानतळांवर हल्ला केला. त्यांच्या आक्रमक हल्ल्यांना प्रत्युत्तर म्हणून भारतीय नौदलाने 4 आणि 5 डिसेंबरच्या रात्री हल्ले करण्याची योजना आखली, कारण पाकिस्तानकडे बॉम्बफेक करण्यासाठी विमाने नव्हती.
या हल्ल्यात पाकिस्तानी नौदलाचे शेकडो सैनिक मारले गेले. कमांडोर कासारगोड पट्टनशेट्टी गोपाल राव यांनी भारतीय नौदलाच्या संपूर्ण ऑपरेशनचे नेतृत्व केले. भारतीय नौदलाचे यश साजरे करण्यासाठी तसेच युद्धात शहीद झालेल्या सैनिकांच्या आठवणीत दरवर्षी 4 डिसेंबर रोजी भारतीय नौदल दिन साजरा केला जातो.
महत्त्व
मे 1972 मध्ये वरिष्ठ नौदल अधिकारी परिषदेत, 1971 च्या भारत-पाक युद्धादरम्यान भारतीय नौदलाच्या प्रयत्नांची आणि उपलब्धींची कबुली देण्यासाठी 4 डिसेंबर रोजी भारतीय नौदल दिन साजरा करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.
हा भारतीय नौदलाच्या क्षेपणास्त्र नौकांनी कराचीमध्ये ऑपरेशन ट्रायडेंटच्या विजयासाठी साजरा केला.
ऑपरेशन ट्रायडंटच्या विजयाचा गौरव करण्यासाठी दरवर्षी भारतीय नौदल दिन साजरा केला जातो.
नेव्हल इन्स्टिट्यूट ऑफ एरोनॉटिकल टेक्नॉलॉजी (NIAT) 24 ते 26 नोव्हेंबर दरम्यान गुड होप ओल्ड एज होम, फोर्ट कराची येथे सामुदायिक सेवेचे आयोजन करते, जिथे विद्यार्थी खेळ आणि इतर विविध अॅक्टिव्हिटिजसह नौदल कार्यक्रमांमध्ये भाग घेतात. याशिवाय नेव्ही फेस्टिव्हलमध्ये नेव्ही बॉल, नेव्ही क्वीन आणि इतर अनेक स्पर्धाही आयोजित केल्या जातात.
मनोरंजक फॅक्ट्स
भारतीय नौदलाचे जहाजविरोधी क्रूझ क्षेपणास्त्र ब्रह्मोस ही जगातील सर्वात वेगवान ऑपरेशनल यंत्रणा आहे. डिफेन्स रिसर्च अँड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन (DRDO) ने अलीकडेच क्षेपणास्त्र प्रणालीची रेंज 298 किमीवरून 450 किमीपर्यंत वाढवली आहे.
MARCOS (पूर्वीचे मरीन कमांडो फोर्स) ही भारतीय नौदल विशेष ऑपरेशन संस्था आहे, जी 1987 मध्ये स्थापन झाली. समुद्र, जमीन आणि हवेत सर्व सेटिंग्जमध्ये मोहिमा आयोजित करण्यासाठी हे प्रशिक्षित आणि सुसज्ज आहे. व्यावसायिकता या शक्तीने आंतरराष्ट्रीय प्रशंसा मिळवली आहे.
2003 मध्ये स्थापन झालेल्या भारतीय नौदलाचे सागर पवन हे जगातील फक्त दोन नौदल एरोबॅटिक संघांपैकी एक आहे, तर दुसरी यूएस नेव्हीची ब्लू एंजल्स आहे.
1971 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान, ऑपरेशन ट्रायडेंट आणि ऑपरेशन पायथन म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या पाकिस्तानी बंदर शहर कराचीवर दोन मोठ्या नौदल हल्ले करून भारतीय नौदलाने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
2004, 2006 आणि 2008 मध्ये भारतीय नौदलाने माउंट एव्हरेस्ट, दक्षिण ध्रुव आणि उत्तर ध्रुवावर यशस्वी प्रवास पूर्ण केला.
इंडियन नेव्हल अकादमी ही आशियातील सर्वात मोठी नौदल अकादमी आहे, जी केरळच्या कन्नूर जिल्ह्यातील एझिमाला येथे आहे.
GSAT-7, भारताचा पहिला अद्वितीय संरक्षण उपग्रह, प्रामुख्याने भारतीय नौदलाद्वारे वापरला जातो. हे सागरी लढाऊ दलाच्या निळ्या समुद्रात काम करण्याच्या क्षमतेस मदत करते.
Read Marathi news and watch Live TV. Breaking news from Maharashtra, India, Pune, Mumbai, Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle at SaamTV. Get Live Marathi news on Mobile. Download the Saam Tv app for Android and IOS.