Relationship Tips : हिंदू धर्मात, विवाह हे 7 जन्मांचे नाते मानले जाते आणि असे म्हटले जाते की सर्व देव ठरवतो. प्रत्येकाने आपला जीवनसाथी आपली स्वप्ने आणि अपेक्षा पूर्ण करणे आवश्यक आहे. लग्नानंतर अनेकवेळा घटस्फोटाचा विषय निघतो, पण तुम्हाला माहीत आहे का घटस्फोट कोणत्या आधारावर वैध आहे आणि कोर्ट तुमच्या निर्णयावर शिक्कामोर्तब कसे करते?

हिंदू विवाह कायद्यात घटस्फोटासाठी (Divorce) 8 कारणे निश्चित करण्यात आली आहेत. म्हणजेच वैवाहिक जीवनात 8 पैकी कोणतीही एक समस्या असेल तर त्या आधारावर घटस्फोटासाठी न्यायालयात अर्ज दाखल करता येतो. चला तर मग जाणून घेऊया कोणती आहेत ही कारणे

हिंदू विवाह कायदा, 1955 अंतर्गत विवाह (Marriage) विघटन करण्याची प्रक्रिया देण्यात आली आहे, जी हिंदू, बौद्ध, जैन आणि शीख धर्म मानणाऱ्यांना लागू आहे. या कायद्याच्या कलम-13 अंतर्गत, विवाह विघटन करण्यासाठी खालील कारणे असू शकतात -

1. व्यभिचार (Adultry)-

जर पती किंवा पत्नीपैकी कोणीही इतर कोणत्याही व्यक्तीशी विवाहबाह्य संबंध प्रस्थापित केले तर तो घटस्फोटाचा आधार मानला जाऊ शकतो.

2. धर्मांतर (Proselytisze) -

पती-पत्नीपैकी एकाने दुसरा कोणताही धर्म स्वीकारला असल्यास.

3. मानसिक विकार (Unsound Mind) -

पती किंवा पत्नीपैकी एकाला असाध्य मानसिक स्थिती आणि वेडेपणाचा त्रास आहे आणि त्यांना एकमेकांसोबत राहणे अशक्य आहे.

4. विवाहबाह्य लैंगिक संबंध ( Intimacy outside Marriage) -

जर पती किंवा पत्नी दोघांपैकी कोणीही विवाहबाह्य कोणाशी तरी लैंगिक संबंध ठेवले आणि ते सिद्ध झाले, तर त्या आधारावर घटस्फोटासाठी अर्जही करता येतो.

5. क्रूरता (Cruelty) -

जर पती किंवा पत्नीने आपल्या जोडीदाराकडून शारीरिक, लैंगिक किंवा मानसिक शोषण केले असेल, तर त्याला क्रूरतेखाली घटस्फोटाचा आधार मानता येईल.

6. परित्याग (Desertion) -

घटस्फोटाची याचिका दाखल करण्यापूर्वी जोडीदारांपैकी एकाने आपला/तिचा जोडीदार सोडला असेल आणि सतत दोन वर्षे वेगळे राहात असेल तर.

7. परस्पर संमती (Mutual Consent) -

याशिवाय कायद्याच्या कलम-13बी अंतर्गत परस्पर संमती हा घटस्फोटाचा आधार मानण्यात आला आहे.

8. विशेष विवाह कायदा 1954 (Special Marriage Act) -

कलम-27 मध्ये, कायदेशीररित्या पूर्ण झालेल्या विवाहासाठी विवाह विघटन करण्याची तरतूद करण्यात आली आहे. तथापि, या दोन्हीपैकी कोणत्याही कृतीत, विवाहाचे अपरिवर्तनीय खंडन घटस्फोटाचे कारण मानले गेले नाही.

विवाहाचा अपरिवर्तनीय विघटन -

असे वैवाहिक संबंध अयशस्वी होतात आणि ते चालू राहिल्याने दोन्ही पक्षांना मानसिक छळ होतो. याला लग्नाचा अपरिवर्तनीय ब्रेकडाउन म्हणतात. के.आर. श्रीनिवास कुमार वि. शमेथा प्रकरणात, सर्वोच्च न्यायालयाने विविध न्यायिक निर्णयांची तपासणी करताना, विवाहाच्या अपरिवर्तनीय ब्रेकडाउनवर घटनेच्या कलम-142 चा वापर करून विवाह भंग करण्याचा निर्णय दिला.

सर्वोच्च न्यायालयाने आपल्या निर्णयात म्हटले आहे की, ज्या प्रकरणांमध्ये वैवाहिक संबंध पूर्णपणे अव्यवहार्य आहेत, भावनिकदृष्ट्या मृत आहेत, म्हणजेच ज्यामध्ये सुधारणा होण्याची शक्यता नाही आणि ते पूर्णपणे तुटलेले आहेत, त्यांना घटस्फोटाचा आधार मानता येईल. असे वैवाहिक संबंध निष्फळ ठरतात आणि ते चालू राहिल्याने दोन्ही पक्षांना मानसिक त्रास होतो.

संमतीने घटस्फोटाची प्रक्रिया -

परस्पर संमतीने घटस्फोटासाठी अपील तेव्हाच शक्य आहे जेव्हा पती-पत्नी एक वर्षापासून वेगळे राहत असतील. प्रथम दोन्ही पक्षांना न्यायालयात याचिका दाखल करावी लागेल. दुसऱ्या टप्प्यात दोन्ही पक्षांची स्वतंत्र निवेदने घेतली जातात आणि स्वाक्षरीची औपचारिकता होते.

तिसर्‍या टप्प्यात कोर्टाने दोघांनाही 6 महिन्यांची मुदत दिली जेणेकरून ते त्यांच्या निर्णयावर फेरविचार करू शकतील.यादरम्यान अनेकवेळा समेट होऊन घरे पुन्हा सुरळीत होतात. सहा महिन्यांनंतर दोन्ही पक्षांना पुन्हा न्यायालयात बोलावले जाते.

दरम्यान, निर्णय बदलला तर वेगवेगळ्या औपचारिकता होतात. शेवटच्या टप्प्यात न्यायालय आपला निकाल देते आणि नातेसंबंध संपुष्टात येण्यावर कायदेशीर शिक्कामोर्तब केले जाते.