Surabhi Jayashree Jagdish
अनेक देशांमध्ये अशी सामान्य समज आहे की, साप काही विशिष्ट वास ओळखून घरात प्रवेश करतात. लोकांना वाटते की काही गंध सापांना आकर्षित करतात. त्यामुळे घरात साप येण्याची शक्यता वाढते.
लोक अनेकदा असा विचार करतात की दूध, हळद किंवा उंदरांचा वास सापांना आकर्षित करतो. ही समज लोकांमध्ये खूप काळापासून आहे. मात्र यामागे वैज्ञानिक कारणे वेगळी असू शकतात.
प्रत्यक्षात सापांची वास ओळखण्याची क्षमता अत्यंत विकसित असते. त्यांना हवेमधील सूक्ष्म रासायनिक घटकही सहजपणे समजतात. त्यामुळे ते शिकार किंवा धोका ओळखू शकतात.
साप नाकाने नव्हे तर जीभ आणि जेकबसन अवयवाच्या साहाय्याने वास घेतात. ते जीभ बाहेर काढून हवेमधील अणू गोळा करतात. हे अणू जेकबसन अवयवाला पोहोचवले जातात आणि त्यावर प्रक्रिया होते.
बेडूक आणि सरडे यांचा वास सापांना संकेत देतो की शिकार जवळ आहे. हे वास सापांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे असतात. त्यामुळे अशा प्राण्यांच्या आसपास साप सहजपणे फिरकतात.
घरात पक्ष्यांनी बनवलेली घरटी सुद्धा सापांना आकर्षित करू शकतात. घरट्यांमध्ये अंडी किंवा पिल्ले असतील तर साप त्यांना शिकार मानतात. त्यामुळे अशा घरट्यांमुळे साप घराच्या परिसरात येऊ शकतात.
जर घरात पाळीव प्राण्यांचं अन्न उघडं ठेवलं गेलं तर त्याकडे उंदीर आकर्षित होतात. उंदरांच्या मागे साप येण्याची शक्यता वाढते कारण ते त्यांना शिकार मानतात. त्यामुळे अन्न झाकून ठेवणं आवश्यक आहे.
घरात लाकूड, कपडे किंवा जुन्या वस्तूंचे ढीग सापांसाठी सुरक्षित स्थान बनतात. अशा ठिकाणी त्यांना थंडीपासून संरक्षण आणि लपण्याची जागा मिळते. त्यामुळे घरात अनावश्यक वस्तूंचा साठा टाळावा.