Dhanshri Shintre
महाराष्ट्रातील पद्मगड हा ऐतिहासिक जलदुर्ग आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी जंजिरा सिद्दीचा मुकाबला करण्यासाठी आणि कोकण किनाऱ्याचे संरक्षण करण्यासाठी बांधलेल्या महत्त्वाच्या सागरी किल्ल्यांपैकी तो एक आहे.
मुरुडजवळ समुद्रात वसलेला हा किल्ला 'कासा किल्ला' म्हणूनही ओळखला जातो. कारण तो ज्या बेटावर बांधला आहे, त्याचा आकार कासवासारखा दिसतो.
सिंधुदुर्ग किल्ल्याचे संरक्षण मजबूत करण्यासाठी उभारलेल्या किल्ल्यांच्या साखळीतील हा एक महत्त्वाचा दुवा आहे. मालवण किनारा आणि सिंधुदुर्ग यांच्या मधोमध हा किल्ला स्थित आहे.
जंजिरा सिद्दीच्या समुद्री दहशतीमुळे कोकण किनारा त्रस्त होता. त्यामुळे सिद्दीच्या हालचालींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि सुरक्षिततेसाठी शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला उभारला.
या किल्ल्याच्या बांधकामामुळे सिद्दीची समुद्रातील हालचाल मोठ्या प्रमाणात रोखली गेली. इतिहासकारांच्या मते, शिवरायांनी जणू “राजपुरीसमोर दुसरी राजपुरी” उभी केली होती असे वर्णन आढळते.
शिवाजी महाराजांच्या राज्यकाळात पद्मगड हे मराठा नौदलासाठी महत्त्वाचे ठाणे होते. येथे जहाजे तयार केली जात आणि आरमाराची ताकद वाढवण्यासाठी मुख्य कारखाना म्हणून ते ओळखले जात असे.
हा किल्ला समुद्राच्या मध्यभागी असलेल्या बेटावर उभा असून त्याची तटबंदी मजबूत दगडांनी बांधलेली आहे. आजही त्याचे अवशेष ताकद आणि भव्यतेची साक्ष देतात.
किल्ल्यातील लहान दरवाजातून प्रवेश केल्यावर वेताळ मंदिर दिसते. जंजिरा किल्ल्याइतकी प्रसिद्धी नसल्यामुळे पद्मगड इतिहास असूनही पर्यटकांकडून दुर्लक्षित राहतो.