Dhanshri Shintre
नाशिकच्या बागलाण भागातील मुल्हेर किल्ला हा प्राचीन इतिहास, दुर्गरचना आणि निसर्गसौंदर्याने नटलेला महाराष्ट्रातील महत्त्वाचा गिरीदुर्ग मानला जातो.
सह्याद्रीच्या डोलबारी रांगेत वसलेला मुल्हेर किल्ला, आसपास अनेक लहान-मोठ्या दुर्गांनी वेढलेला ऐतिहासिक आणि रणनीतीदृष्ट्या महत्त्वाचा किल्ला आहे.
मुल्हेर किल्ला समुद्रसपाटीपासून अंदाजे ४,२९० फूट उंचीवर असून, त्यातून आसपासचा सह्याद्री प्रदेश आणि दुर्गरांगा भव्यतेने दिसतात.
मुल्हेर किल्ला साल्हेर दुर्गरांगाचा महत्त्वाचा हिस्सा मानला जातो. त्याचा बालेकिल्ला मोरागड असून, संरक्षणासाठी तो रणनीतीपूर्ण बांधला होता.
ऐतिहासिक नोंदींनुसार मुल्हेर किल्ल्याचा उगम प्राचीन काळात झाला असून, काहींच्या मते तो महाभारतकालीन असल्याचे मानले जाते.
या किल्ल्याने इतिहासात यादव, बागुल, मोगल आणि मराठा साम्राज्यांचा उत्थान-पतन अनुभवला असून अनेक सत्ता परिवर्तनांना साक्षीदार ठरला आहे.
शाहजहानच्या राज्यकाळात दक्षिणेचा सुभेदार असलेल्या औरंगजेबाने हा किल्ला जिंकण्याचा प्रयत्न केला. अखेर १६७२ मध्ये मराठ्यांनी साल्हेर-मुल्हेर परिसरावर निर्णायक विजय मिळवला.
सन १७९५ मध्ये मुल्हेर किल्ल्यावर पेशव्यांनी नियंत्रण मिळवले आणि हा किल्ला त्यांच्या राजसत्तेखाली आला.
१८१८ मध्ये इतर मराठा किल्ल्यांसह मुल्हेर किल्लाही ब्रिटिशांच्या नियंत्रणाखाली आला आणि इंग्रजांनी त्याचा ताबा घेतला.
किल्ल्यावर भक्कम तटबंदी, गुंतागुंतीची प्रवेशद्वारांची रचना आणि प्राचीन मंदिरे आहेत, ज्यात एक जुने गणेश मंदिर विशेष आकर्षण ठरते.